सामान्य ज्ञान MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for General Knowledge - मोफत PDF डाउनलोड करा

बिरसा मुंडा उठाव हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• 1857 च्या उठावादरम्यान बिरसा मुंडा उठाव झाला नव्हता.
• 1899-1900 मध्ये बिरसा मुंडा यांनी ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध आदिवासी बंडाचे नेतृत्व केले होते, ज्याला उलगुलन म्हणून संबोधले जाते.
• अवधचा उठाव हा 1857 मधील एक महत्त्वाचा उठाव होता, ज्याचे नेतृत्व राणी लक्ष्मीबाई आणि इतरांनी केले होते.
• संथाल उठाव (1855-1856) देखील 1857 च्या आधी झाला होता, परंतु तो 1857 च्या व्यापक उठावापेक्षा वेगळा होता.

Additional Information

• 1855 मध्ये संथाल जमातीच्या नेतृत्वाखाली ब्रिटिशांच्या शोषणाविरुद्ध संथाल उठाव झाला होता.
• अवधचा उठाव हा 1857 च्या उठावाचा एक भाग होता, ज्यामध्ये बेगम हजरत महल आणि नवाब वाजिद अली शाह सारख्या नेत्यांनी ब्रिटिश राजवटीचा प्रतिकार केला होता.
• बिरसा मुंडा उठाव (1899-1900), ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध आणि जमीनदारांकडून आदिवासींचे शोषण या दोन्हींविरुद्धच्या प्रतिकारावर केंद्रित होता.
• 1857 चा उठाव, ज्याला पहिले स्वातंत्र्ययुद्ध म्हणूनही ओळखले जाते, तो संपूर्ण भारतात पसरलेला एक व्यापक उठाव होता, परंतु सर्व आदिवासी उठाव त्यात सहभागी नव्हते.

हो हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• 1820 मध्ये ब्रिटिश धोरणांविरुद्ध सिंहभूममध्ये हो बंड झाले होते.
• झारखंडमधील सध्याच्या पश्चिम सिंहभूम जिल्ह्यातील हो जमातीने त्याचे नेतृत्व केले होते.
• ब्रिटिश अधिकाऱ्यांच्या सदोष महसूल व्यवस्थेमुळे आणि खंडणीमुळे हे बंड भडकले होते.
• दडपण्यात आले असले तरी, ही बंडखोरी या प्रदेशात भविष्यातील आदिवासी उठावांसाठी उत्प्रेरक बनली.

Additional Information

• 1820 मध्ये हो बंडाचा पहिला टप्पा मेजर रफसेज यांच्या नेतृत्वाखाली दडपण्यात आला होता, परंतु 1821 मध्ये हो लोकांनी पुन्हा हल्ला केला होता.
• हो लोकांनी चिनेपूर येथील किल्ल्याला वेढा घातला आणि चक्रधरपूर येथील किल्ला जाळून टाकला.
• ब्रिटिशांनी लेफ्टनंट कर्नल रिचर्ड्स यांच्या नेतृत्वाखालील लष्करी मोहिमेला प्रत्युत्तर दिले, ज्यामुळे हो लोकांनी शरणागती पत्करली आणि त्यांना आदरांजली वाहण्यात आली होती.
• जरी दडपण्यात आले असले तरी, या बंडाने वसाहतवादी शोषणाविरुद्धच्या व्यापक तक्रारी अधोरेखित केल्या आणि नंतरच्या आदिवासी उठावांवर परिणाम केला.

ध्रुवदेवी हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• चंद्रगुप्त II, ज्यांना विक्रमादित्य म्हणूनही ओळखले जाते, त्यांचा विवाह ध्रुवदेवी यांच्याशी झाला होता.
• ध्रुवदेवी, लिच्छवी घराण्यातील एका शक्तिशाली राजाची कन्या होती, ज्यामुळे गुप्त साम्राज्याचे राजकीय संबंध मजबूत झाले.
• हा विवाह एक महत्त्वाचे राजकीय पाऊल होते, ज्यामुळे चंद्रगुप्त II चे राज्य आणि उत्तर भारतातील युती मजबूत झाली.
• या विवाहाची नोंद विविध ऐतिहासिक नोंदींमध्ये असून गुप्त साम्राज्याच्या प्रभावाच्या विस्तारात या विवाहाची भूमिका होती.

Additional Information

• "भारताच्या सुवर्णकाळात" राज्य करणाऱ्या चंद्रगुप्त II ने कला, संस्कृती आणि शिक्षणाला चालना दिली आणि भारतीय इतिहासात एक कायमचा वारसा सोडला.
• ध्रुवदेवीचा चंद्रगुप्त II शी विवाह झाल्यामुळे एक मजबूत राजकीय युती निर्माण झाली, ज्यामुळे गुप्त साम्राज्याला आपली सत्ता मजबूत करण्यास मदत झाली.
• चंद्रगुप्त II त्यांच्या यशस्वी लष्करी मोहिमांसाठी ओळखले जातात, ज्यामुळे त्यांचे साम्राज्य विशेषतः उत्तर आणि पश्चिम भारतात वाढले.
• ध्रुवदेवी ज्या लिच्छवी राजवंशाशी संबंधित होत्या, तो या प्रदेशात प्रभावशाली होता आणि या विवाहामुळे गुप्त साम्राज्यासाठी महत्त्वाचे संबंध निर्माण झाले.

नागर शैली हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• उत्तराखंडमधील जोगेश्वरी मंदिराची रचना नागर शैलीतील मंदिर स्थापत्यकलेचे अनुसरण करते.
• या शैलीचे वैशिष्ट्य म्हणजे उंच, वक्र कळस (शिखर) ज्यावर बहुतेकदा अमलक (वरच्या बाजूला एक गोलाकार दगड) आणि कलश (भांड्याच्या आकाराचा शेवटचा भाग) मुकुट असतो.
• नागर शैली प्रामुख्याने उत्तर भारतात आढळते आणि ती तिच्या विशिष्ट स्थापत्य वैशिष्ट्यांसाठी आणि गुंतागुंतीच्या कोरीवकामासाठी ओळखली जाते.

Additional Information

• नागर शैलीत बांधलेल्या मंदिरांमध्ये सामान्यतः चौरसाकृती पाया आणि एक लांबलचक शिखर असते, जे एका बिंदूपर्यंत चढते, जे देवत्वाच्या उपस्थितीचे प्रतीक आहे.
• नागर शैलीतील मंदिरांच्या उदाहरणांमध्ये खजुराहो, ओरिसा आणि उत्तर भारतातील इतर भागांमधील प्रसिद्ध मंदिरे समाविष्ट आहेत.
• उत्तराखंडमधील इतर मंदिरांसह जोगेश्वरी मंदिर या प्रदेशाच्या समृद्ध सांस्कृतिक आणि धार्मिक इतिहासाचे दर्शन घडवते.

मध्यप्रदेश आणि राजस्थान हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• भारतातील पहिला आंतरराज्यीय चित्ता संवर्धन कॉरिडॉर मध्यप्रदेश राज्यातील पालपूर कुनो राष्ट्रीय उद्यानाला राजस्थानमधील मुकुंदरा हिल्स व्याघ्र प्रकल्पाशी जोडतो.
• हा कॉरिडॉर 17,000 चौरस किलोमीटरचा विशाल क्षेत्र व्यापतो, ज्यापैकी 10,500 चौरस किलोमीटर मध्यप्रदेशात आणि 6,500 चौरस किलोमीटर राजस्थानात आहे.
• या संवर्धन कॉरिडॉरचा उद्देश दोन्ही राज्यांमधील जोडलेल्या परिसंस्थेमध्ये पुन्हा आणलेल्या चित्त्यांना मुक्तपणे फिरण्याची परवानगी देणे आहे.

Additional Information

• भारतात चित्त्याचे पुनर्वसन प्रकल्प हा प्रजातीला त्याच्या ऐतिहासिक क्षेत्रात पुनर्संचयित करण्यासाठी, जैवविविधता वाढविण्याच्या आणि संवर्धनाच्या प्रयत्नांना चालना देण्याच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.
• या कॉरिडॉरमुळे दोन्ही राज्यांमधील संरक्षित क्षेत्रांमध्ये चित्त्यांची हालचाल सुलभ होते, ज्यामुळे निरोगी संख्या वाढते.
• हा उपक्रम वन्यजीवांचे संवर्धन करण्यासाठी आणि गेल्या काही दशकांपासून देशात नामशेष झालेल्या प्रजाती पुन्हा आणण्यासाठी भारताच्या व्यापक प्रयत्नांचा एक भाग आहे.

योग्य उत्तर पर्याय 4 म्हणजे आंध्र प्रदेश हे आहे.Key Points

• आंध्र प्रदेशातील नेल्लोर जिल्ह्यातील नेल्लापट्टू पक्षी अभयारण्याजवळील पुलिकत तलाव येथे पर्यटनाला चालना देण्यासाठी दरवर्षी फ्लेमिंगो उत्सव साजरा केला जातो.
• हा तीन दिवसांचा उत्सव आहे जो हिवाळ्याच्या हंगामात आयोजित केला जातो जेव्हा हजारो स्थलांतरित पक्षी या प्रदेशाला भेट देतात.
• या उत्सवादरम्यान, अनेक मनोरंजक आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात.
• हे लोकांना जैवविविधतेचा अभ्यास करण्याची आणि संवर्धन उपाययोजना सुरू करण्याची संधी देखील प्रदान करते.

Additional Information

बरोबर उत्तर म्हणजे मल्लिका साराभाई.मुख्य मुद्दे

• मल्लिका साराभाई:-
  • ​त्या एका प्रसिद्ध भारतीय शास्त्रीय नर्तकी, कोरिओग्राफर आणि अभिनेत्री आहेत.
  • नाट्यकलातील योगदानासाठी त्यांना अनेक पुरस्कार आणि सन्मान मिळाले आहेत.
  • त्यांनी १९७५ मध्ये मीना गुजरारीसाठी सर्वोत्तम अभिनेत्रीचा पुरस्कार पटकावला.
• मीना गुजरारी हा एक गुजराती चित्रपट आहे जो एका प्रसिद्ध गुजराती लोक गायिका मीना पटेलच्या जीवनावर आधारित आहे.​

अतिरिक्त माहिती

• सोनल मसिंग ही देखील एक प्रसिद्ध भारतीय शास्त्रीय नर्तकी आणि कोरिओग्राफर आहे.
  • भारतातील दुसरा सर्वात मोठा नागरी पुरस्कार असलेला पद्मविभूषण यासह विविध पुरस्कारांनी त्यांना सन्मानित करण्यात आले आहे.
• सितारा देवी एका प्रसिद्ध कथक नर्तकी आणि अभिनेत्री होत्या.
  • पद्मश्री आणि संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार यासह अनेक पुरस्कारांच्या त्या प्राप्तकर्ते होत्या.
• शोवना नारायण ही आणखी एक लोकप्रिय भारतीय शास्त्रीय नर्तकी आणि कोरिओग्राफर आहे.
  • नाट्यकलातील योगदानासाठी त्यांना पद्मश्री आणि संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार देऊन सन्मानित करण्यात आले आहे.

अकबर हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• फतेहपूर सिक्री हे शहर मुघल सम्राट अकबर याने बांधले होते.
• त्याने या शहराची राजधानी म्हणून निवड केली होती, परंतु पाण्याच्या कमतरतेमुळे त्यांना हे शहर सोडावे लागले होते.
• त्यानंतर 20 वर्षांमध्ये, मुघलांची राजधानी लाहोरला हलवण्यात आली.
• फतेहपूर सिक्री हे 1571 ते 1585 दरम्यान बांधले गेले होते.​

Additional Information

• 1526 मध्ये बाबरने प्रख्यात मुघल राजघराण्याची स्थापना केली होती.
• 1526 मध्ये पानिपतची पहिली लढाई बाबर व इब्राहिम लोधी दरम्यान झाली होती.
• 1527 मध्ये बाबर व राणा संगा दरम्यान खानवाची लढाई झाली होती.
• 1528 मध्ये बाबर व मेदनी राय दरम्यान चंदेरीची लढाई झाली होती.
• 1529 मध्ये बाबर व मेहमूद लोधी दरम्यान घग्गरची लढाई झाली होती.

बरोबर उत्तर आर्य समाज आहे.

मुख्य मुद्दे

• स्वामी दयानंद सरस्वती यांनी आर्य समाजाची स्थापना केली.
• आर्य समाजाची स्थापना स्वामी दयानंद सरस्वती यांनी 1875 मध्ये केली होती.
• त्यांनी वेदांचे भाषांतर केले आणि सत्यार्थ प्रकाश, वेद भास्य भूमिका आणि वेद भास्य नावाची तीन पुस्तके लिहिली.
• त्यांनी “वेदांकडे परत जा” असा नारा दिला.
• दयानंद अँग्लो वैदिक (DAV) शाळा त्यांच्या तत्त्वज्ञान आणि शिकवणींवर आधारित आहेत.

अतिरिक्त माहिती

योग्य उत्तर राखीगढी आहे.

Key Points

• हिसार जिल्ह्यातील राखीगढी गावात सिंधू संस्कृतीचे राखीगढी स्थळ आहे.
• हे ठिकाण मोसमी घग्गर नदीपासून सुमारे 27 किमी अंतरावर सरस्वती नदीच्या मैदानात आहे.
• ग्लोबल हेरिटेज फंडाद्वारे राखीगढीला आशियातील 10 सर्वात धोक्यात असलेल्या वारसा स्थळांपैकी एक घोषित केले आहे.
•  भारतीय आणि दक्षिण कोरियाच्या संशोधकांच्या पथकाने राखीगढीमध्ये उत्खनन केले.
• पथकाने अग्निवेदी, शहराच्या भिंतीचे काही भाग, जलनिःसारण रचना तसेच अर्ध-मौल्यवान मण्यांचा एक संग्रह शोधला.

Additional Informationहडप्पा संस्कृतीतील महत्त्वाची स्थळे:​

योग्य उत्तर हरिसेन आहे.

Key Points

• हरिसेन हा गुप्त सम्राट समुद्रगुप्ताचा दरबारी कवी होता.
• अलाहाबाद स्तंभालेख प्रयाग प्रशस्ती या नावानेही ओळखला जातो, त्यात हरिसेनने रचलेल्या 33 ओळींचा समावेश आहे.
• गुप्त घराण्याच्या राजकीय इतिहासाविषयी जाणून घेण्यासाठी प्रयाग प्रशस्ती हा एक महत्त्वाचा ग्रंथ स्रोत आहे.
• समुद्रगुप्त हा अनेक कवी आणि विद्वानांचा आश्रयदाता होता, त्यापैकी एक हरिसेन होता.
• समुद्रगुप्त हा चंद्रगुप्त I चा मुलगा आणि उत्तराधिकारी होता आणि गुप्त वंशाचा सर्वात मोठा शासक होता.
• त्याने कुशाण आणि इतर लहान राज्ये जिंकली आणि गुप्त साम्राज्याचा मोठ्या प्रमाणावर विस्तार केला.
• व्ही.ए. स्मिथ यांनी त्यांना भारताचे नेपोलियन म्हणून संबोधले होते.
• उत्तर भारतातील सम्राटांचा पराभव करून त्यांनी प्रदेश विलीन केले परंतु दक्षिण भारताला जोडले नाही.
• जावा, सुमात्रा आणि मलाया बेटावरील त्याच्या अधिकारावरून हे सिद्ध होते की त्याने मजबूत नौदल राखले.
• त्याने असंख्य काव्ये रचल्याचे सांगितले जाते.
• त्याची काही नाणी त्याला वीणा वाजवतांना दर्शवितात. 
• त्याने अश्वमेध यज्ञही केला.
• चीनच्या सूत्रांनुसार, श्रीलंकेचा शासक मेघवर्मा याने गया येथे बौद्ध मंदिर बांधण्याच्या परवानगीसाठी त्यांच्याकडे एक मिशनरी पाठवला होता.
• अलाहाबाद स्तंभालेखात धर्म प्रचार बंधू या उपाधीचा उल्लेख आहे म्हणजेच ते ब्राह्मण धर्माचे समर्थक होते.

Additional Information

• बाणभट्ट हा राजा हर्षवर्धनाचा दरबारी कवी होता.
• चांद बरदाई हा पृथ्वीराज चौहान यांचा दरबारी कवी होते.
• भवभूती हा कन्नौजचा राजा यशोवर्मन यांचा दरबारी कवी होता.

योग्य उत्तर सिक्कीम आहे. 

Key Points

• सिक्किमची आंतरराष्ट्रीय सीमा भूतान, चीन आणि नेपाळशी संलग्न आहेत.
• अरुणाचल प्रदेश, नागालँड, मणिपूर आणि मिझोराम यांच्या आंतरराष्ट्रीय सीमा या म्यानमारशी संलग्न​ आहेत.

योग्य उत्तर लोथल आहे. 

Key Points

• लोथलमध्ये नौनिर्मितीस्थान सापडले होते.
• महत्त्वाच्या स्थळांची त्यांच्या वैशिष्ट्यांसह यादी::

Additional Information

• सिंधू संस्कृती सध्याच्या ईशान्य अफगाणिस्तानपासून पाकिस्तान आणि उत्तर-पश्चिम भारतापर्यंत पसरली होती.
• घग्गर-हाकरा नदी आणि सिंधू नदीच्या खोऱ्यात या संस्कृतीचा विकास झाला.
• सिंधू संस्कृती ही जगातील चार प्राचीन संस्कृतींपैकी एक आहे.
• यास हडप्पा सभ्यता म्हणूनही ओळखले जाते आणि ही संस्कृती जाळीदार प्रणालीवर आधारित संघटित नियोजनासाठी प्रसिद्ध आहे.

लक्षात ठेवण्यासारख्या महत्त्वाच्या बाबी.

• सामाजिक वैशिष्ट्ये:-
• सिंधू संस्कृती हे भारतातील पहिले शहरीकरण होते.
• यात सुनियोजित जलनिस्सारन व्यवस्था, जाळीदार प्रणाली आणि नगर रचना अस्तित्वात होती.
• या समाजात समानता लाभली होती.
• धार्मिक तथ्ये :-
• मातृदेवी किंवा शक्ती ही मातृदेवता होती.
• योनी उपासना आणि निसर्गपूजा अस्तित्वात होती.
• ते  पिंपळासारख्या झाडांची पूजा करत होते.
• त्यांनी हवन कुंड नावाची अग्निपूजा देखील केलेली आढळते.
• पशुपती महादेव हे प्राण्यांचे अधिपती म्हणून ओळखले जातात.
• सिंधू संस्कृतीतील लोक एकशिंगी आणि बैलासारख्या प्राण्यांची पूजा करत.
• आर्थिक तथ्ये:-
• सिंधू संस्कृती ही शेतीवर आधारित होती.
• या काळात व्यापार आणि वाणिज्याची भरभराट झाली.
• लोथल येथे नौनिर्माणस्थळ सापडले आहे.
• येथे आयात निर्यात होत होती.
• येथे कापसाचे उत्पादन होत होते.
• लोथल येथे हडप्पा संस्कृतीतील वजने व मापे आढळून आलेली आहेत.
• वजने ही आकारात सामान्यतः घनरूप होती आणि ती चुनखडी, स्टीटाइट इ.पासून बनलेली होती.

बाळ गंगाधर टिळक आणि महंमद अली जिना हे बरोबर उत्तर आहे.

Important Points

• लखनऊ करार हा भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस आणि मुस्लिम लीग यांच्यात डिसेंबर 1916 मध्ये लखनऊ येथे झालेल्या दोन्ही पक्षांच्या संयुक्त अधिवेशनात एक करार होता.
• बाळ गंगाधर टिळक आणि महंमद अली जिन्ना यांच्यामध्ये 1916 चा लखनऊ करार झाला.
• या कराराच्या परिणामी मुस्लिम लीग नेत्यांनी भारतीय स्वातंत्र्याच्या मागणीसाठी कॉंग्रेसच्या चळवळीत सहभागी होण्यास सहमती दर्शविली.
• लखनऊ करार हा हिंदू-मुस्लिम ऐक्यासाठी आशेचा प्रकाश म्हणून पाहिले जात असे.
• दोन्ही पक्षांनी ब्रिटीशांसमोर सादर केलेल्या काही सामान्य मागण्या अश्या होत्या
  1. परिषदांवरील निवडलेल्या जागांची संख्या वाढविण्यात यावी.
  2. प्रांतातील अल्पसंख्यांकांना संरक्षण दिले पाहिजे.
  3. सर्व प्रांतांना स्वायत्तता देण्यात यावी.
  4. कार्यपालिकेला न्यायपालिकेपासून वेगळे करणे.

योग्य उत्तर मेहरगढ आहे.

Key Points

• मेहरगढ हे सिंधू नदीच्या खोऱ्याच्या पश्चिमेस, पाकिस्तानातील बलुचिस्तानच्या कच्ची मैदानावरील बोलन खिंडीजवळ स्थित एक नवाश्मयुगीन स्थळ आहे.
• हे वायव्य भारतीय उपखंडातील सर्वात प्राचीन नवाश्मयुगीन स्थळ आहे, ज्यामध्ये शेती (गहू आणि सातू), पशुपालन (गुरेढोरे, मेंढ्या आणि शेळ्या) आणि धातूशास्त्राचे पुरावे आढळतात.
• मेण वितळवण्याच्या तंत्राचे सर्वात जुने ज्ञात उदाहरण मेहरगढ येथे सापडलेल्या 6000 वर्ष जुन्या चाकाच्या आकाराच्या तांब्याच्या ताईतामधून आढळून येते.

Additional Information