Question
Download Solution PDFसंसदेच्या संयुक्त बैठकीच्या संदर्भात, कोणते/कोणती विधान/विधाने योग्य आहे/आहेत?
(1) अनुच्छेद 109 मध्ये काही प्रकरणांमध्ये दोन्ही सभागृहांची संयुक्त बैठक घेण्याची तरतूद आहे.
(2) संसदेच्या दोन्ही सभागृहांच्या संयुक्त बैठकीचे अध्यक्षपद सभापती करतात.
खालील सांकेतिक वापरून योग्य उत्तर निवडा -
Answer (Detailed Solution Below)
Detailed Solution
Download Solution PDFयोग्य उत्तर फक्त 2 आहे.
Key Points
संसदेची संयुक्त बैठक
- घटनात्मक तरतूद: भारतीय राज्यघटनेच्या अनुच्छेद 108 मध्ये संसदेच्या दोन्ही सभागृहांची संयुक्त बैठक घेण्याची तरतूद आहे. त्यात असे म्हटले आहे की जर एखादे विधेयक एका सभागृहाने मंजूर केले आणि दुसऱ्या सभागृहाने फेटाळले किंवा एका सभागृहाने केलेल्या दुरुस्त्या दुसऱ्या सभागृहाने स्वीकारल्या नाहीत, तर भारताचे राष्ट्रपती गतिरोध सोडवण्याच्या उद्देशाने संयुक्त बैठक बोलावू शकतात. त्यामुळे विधान 1 योग्य नाही.
- पीठासीन अधिकारी: लोकसभेचे अध्यक्ष संयुक्त बैठकीच्या अध्यक्षस्थानी असतात. सभापती अनुपलब्ध असल्यास, उपसभापती किंवा राष्ट्रपतींनी निवडलेला लोकसभेचा इतर कोणताही सदस्य अध्यक्ष असतो. त्यामुळे विधान 2 योग्य आहे.
- कोरम आणि मतदान: संयुक्त बैठकीसाठी कोरम दोन्ही सभागृहांच्या एकूण सदस्य संख्येच्या एक दशांश आहे. मतदानाच्या बाबतीत, उपस्थित असलेल्या आणि मतदान करणाऱ्या सदस्यांच्या साध्या बहुमताने निर्णय घेतला जातो. बरोबरी झाल्यास पीठासीन अधिकाऱ्याला निर्णायक मत नसते.
- कामकाज चालवणे: संयुक्त बैठकीदरम्यान, सभापती बैठकीचा उद्देश घोषित करतात आणि नंतर कार्यसूचीवर काम सुरू ठेवतात, ज्यामध्ये सहसा विधेयक किंवा विधेयकांवर विचार करणे आणि मतदान करणे समाविष्ट असते ज्यामुळे संयुक्त बैठक बोलावली जाते.
- अधिकार आणि मर्यादा: संयुक्त बैठकीला कोणत्याही सभागृहाच्या निर्णयाची पर्वा न करता साध्या बहुमताने विधेयक मंजूर करण्याचा अधिकार आहे. तथापि, ते संविधानात सुधारणा करू शकत नाही किंवा नवीन कायदा आणू शकत नाही. ते केवळ विधेयक किंवा विधेयकांवर विचार करू शकते आणि त्यावर मत देऊ शकते ज्यामुळे दोन्ही सभागृहांमध्ये गतिरोध निर्माण झाला.
- घटना: भारतात संसदेच्या संयुक्त बैठका तुलनेने दुर्मिळ आहेत. लोकसभा आणि राज्यसभेतील ठराविक विधेयकांवरील मतभेद दूर करण्यासाठी ते यापूर्वी काही प्रसंगी घडले आहेत.
- उदाहरणार्थ, 2002 मध्ये दहशतवाद प्रतिबंधक कायदा मंजूर करण्यासाठी आणि 1978 मध्ये बँकिंग सेवा आयोग (रद्द) विधेयक मंजूर करण्यासाठी संयुक्त बैठक झाली.
Last updated on Jun 30, 2025
-> UPPCS Mains Admit Card 2024 has been released on 19 May.
-> UPPCS Mains Exam 2024 Dates have been announced on 26 May.
-> The UPPCS Prelims Exam is scheduled to be conducted on 12 October 2025.
-> Prepare for the exam with UPPCS Previous Year Papers. Also, attempt UPPCS Mock Tests.
-> Stay updated with daily current affairs for UPSC.
-> The UPPSC PCS 2025 Notification was released for 200 vacancies. Online application process was started on 20 February 2025 for UPPSC PCS 2025.
-> The candidates selected under the UPPSC recruitment can expect a Salary range between Rs. 9300 to Rs. 39100.