महत्त्वाच्या भारतीय संस्था व मुख्यालय MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Important Indian Institutions and Headquarters - मोफत PDF डाउनलोड करा

योग्य उत्तर नवी दिल्ली आहे.

Key Points 

• DRDO ही संरक्षण मंत्रालयाची लष्करी संशोधन आणि विकास शाखा आहे, मुख्यालय नवी दिल्ली, भारत येथे आहे.
• त्याची स्थापना 1958 मध्ये झाली.
• भारताला अत्याधुनिक संरक्षण तंत्रज्ञानासह सशक्त बनवण्याचा दृष्टीकोन आहे आणि महत्त्वपूर्ण संरक्षण तंत्रज्ञान आणि प्रणालींमध्ये आत्मनिर्भरता प्राप्त करण्याचे ध्येय आहे.
• DRDO ने DIPCOVAN नावाची अँटीबॉडी डिटेक्शन-आधारित किट विकसित केली आहे.
• वर्तमान प्रमुख: डॉ. जी. सतीश रेड्डी (मे 2021 पर्यंत)

Additional Information 

योग्य उत्तर नवी दिल्ली आहे.

Key Points 

• DRDO ही संरक्षण मंत्रालयाची लष्करी संशोधन आणि विकास शाखा आहे, मुख्यालय नवी दिल्ली, भारत येथे आहे.
• त्याची स्थापना 1958 मध्ये झाली.
• भारताला अत्याधुनिक संरक्षण तंत्रज्ञानासह सशक्त बनवण्याचा दृष्टीकोन आहे आणि महत्त्वपूर्ण संरक्षण तंत्रज्ञान आणि प्रणालींमध्ये आत्मनिर्भरता प्राप्त करण्याचे ध्येय आहे.
• DRDO ने DIPCOVAN नावाची अँटीबॉडी डिटेक्शन-आधारित किट विकसित केली आहे.
• वर्तमान प्रमुख: डॉ. जी. सतीश रेड्डी (मे 2021 पर्यंत)

Additional Information 

बरोबर उत्तर नवी दिल्ली आहे.

Key Points 

• केंद्रीय माध्यमिक शिक्षा मंडळ (CBSE) चे मुख्यालय भारतातील नवी दिल्ली येथे आहे.
• CBSE हे भारतातील सार्वजनिक आणि खाजगी शाळांसाठी राष्ट्रीय स्तरावरील शिक्षण मंडळ आहे, जे भारत सरकारद्वारे नियंत्रित आणि व्यवस्थापित आहे.
• हे मंडळ 1962 मध्ये स्थापित करण्यात आले आणि त्याचे मुख्य कार्यालय दिल्ली मधील शिक्षा केंद्र, 2, कम्युनिटी सेंटर, प्रीत विहार येथे आहे.
• नवी दिल्ली ही भारतातील CBSE शी संलग्न शाळांच्या प्रशासन आणि धोरणनिर्माणासाठी केंद्रबिंदू म्हणून काम करते.

Additional Information 

• CBSE अभ्यासक्रम:
  • CBSE अभ्यासक्रम शैक्षणिक आणि पाठ्येतर क्रियाकलाप दोन्ही समाविष्ट करून संतुलित शिक्षण प्रदान करण्यासाठी संकल्पित केलेला आहे.
  • हे विद्यार्थ्यांच्या कामगिरीचे नियमित मूल्यांकन करण्यावर भर देणारी सतत आणि व्यापक मूल्यांकन (CCE) प्रणाली अवलंबते.
• संलग्न शाळा:
  • CBSE भारतातील 24,000  पेक्षा जास्त आणि जगभरातील 26 देशांतील शाळांशी संलग्न आहे.
  • संलग्न शाळांना CBSE ने ठरवलेल्या शैक्षणिक मानके आणि धोरणांचे पालन करावे लागते.
• परीक्षा:
  • CBSE दरवर्षी फेब्रुवारी आणि मार्च महिन्यात 10 वी आणि 12 वीच्या बोर्ड परीक्षा घेते.
  • या परीक्षांचे निकाल सामान्यतः मे महिन्यात जाहीर केले जातात आणि ते विद्यापीठातील प्रवेशात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.
• स्पर्धात्मक परीक्षा:
  • CBSE इंजिनिअरिंग महाविद्यालयांसाठी संयुक्त प्रवेश परीक्षा (JEE) आणि वैद्यकीय महाविद्यालयांसाठी राष्ट्रीय पात्रता सह प्रवेश परीक्षा (NEET) सारख्या अनेक महत्त्वाच्या स्पर्धात्मक परीक्षा देखील आयोजित करते.
  • भारतातील प्रमुख उच्च शिक्षण संस्थांमध्ये प्रवेश करण्याची इच्छा असलेल्या विद्यार्थ्यांसाठी या परीक्षा महत्त्वाच्या आहेत.

योग्य उत्तर कपूरथळा आहे.

• कपूरथळा रेल डब्बा कारखाना हे पंजाब राज्यात असलेल्या भारतीय रेल्वेसाठी डब्बा (कोच) उत्पादन करणारा एक गट आहे.
• ते जालंधर-फिरोजपूर रेल्वे मार्गावर आहे.
• 1986 मध्ये स्थापित, आरसीएफ (RCF) ने 30,000 पेक्षा जास्त वेगवेगळ्या प्रकारचे प्रवासी डब्बे तयार केले आहेत ज्यात स्व-चालित प्रवासी वाहनांचा समावेश आहे आणि एकूण भारतीय रेल्वे डब्ब्यांच्या संख्येच्या 50% पेक्षा जास्त तयार केलेले आहे.
• दरवर्षी 1025 डब्ब्यांचे लक्ष्य केंद्रीत असणारे हे एक उत्पादन गट आहे.
• एकूण भारतीय रेल्वे डब्ब्यांच्या संख्येच्या हे उत्पादन 35 टक्के आहे.
• 2013-14 या आर्थिक वर्षात रेल्वे डब्बा कारखान्याने (RCF) प्रतिवर्षी 1500 च्या स्थापित क्षमतेच्या विरूद्ध 1701 डब्ब्यांची नोंद गाठून डब्ब्यांची विक्रमी संख्या साध्य केली.
• आरसीएफने (RCF) राजधानी, शताब्दी, डबल डेकर आणि इतर ट्रेन अशा वेगवान गाड्यांसाठी 23 वेगवेगळे डब्ब्यांचे प्रकार तयार केले आहेत.
• डीआरडीई (DRDE) सह या कारखान्याने डब्यांमध्ये जैविक टाकाऊ पदार्थांचा निचरा अत्यंत कमी प्रभावी देशी तंत्रज्ञान वापरून विकसित केलेले आहे.
• आर्थिक वर्ष 2013-14 मध्ये अंदाजे 2096 जैव-शौचालये स्थापित केले गेले आहेत.
• लिटर-हॉफमॅन-बुश (LHB) ंडब्बे हे आधीच दक्षिण-पूर्व आशियाई आणि आफ्रिकन देशांमध्ये मीटर गेज रेल नेटवर्कसह निर्यात केले गेले आहेत आणि मीटर गेज रोलिंग स्टॉकमधील भारतीय रेल्वेचा अनुभव या बाजारपेठांना सेवा देण्यास उपयोगी ठरला आहे.

रेल डब्बा कारखाना, कपूरथळा

اور

योग्य उत्तर ​होमी भाभा आहे.

भारतीय अणु ऊर्जा आयोगाबद्दलः

• 1 मार्च 1948 रोजी भारतीय अणु ऊर्जा आयोगाची स्थापना केली गेली.
• वैज्ञानिक संशोधन विभागाने 10 ऑगस्ट 1948 रोजी ही आयोगाची तयार केली.
• भारताचे पहिले पंतप्रधान दिवंगत पंडित जवाहरलाल नेहरू हे या आयोगाचे मुख्य पात्र होते. 24 मार्च 1958 रोजी झालेल्या लोकसभेच्या वेळी त्यांनी या ठरावाची एक प्रतही सादर केली.
• 3 ऑगस्ट 1954 रोजी अणु ऊर्जा विभाग (डीएई) ची स्थापना केली गेली. राष्ट्रपतींच्या आदेशानुसार, हे पंतप्रधानांच्या थेट प्रभारीखाली आहे.
• नंतर, 1 मार्च 1958 च्या शासन निर्णयानुसार अणु उर्जा विभागात अणु ऊर्जा आयोग (एईसी) ची स्थापना केली गेली.
• या ठरावानुसार, अणुऊर्जा विभागातील भारत सरकारचे सचिव हे आयोगाचे कार्यकारी अध्यक्ष असतात. अणु ऊर्जा आयोगाच्या इतर सर्व सदस्यांची एईसी अध्यक्षांच्या शिफारशीनुसार आणि दरवर्षी पंतप्रधानांच्या मान्यतेनंतर नियुक्ती केली जाते.
• अणु ऊर्जा आयोगाच्या अंतर्गत पाच संशोधन केंद्रे समाविष्ट आहेतः
  • ​इंदिरा गांधी सेंटर फॉर अणु संशोधन (आयजीसीएआर), कल्पकम (तामिळनाडू).
  • राजा रामन्ना सेंटर फॉर एडव्हान्स टेक्नॉलॉजी (आरआरसीएटी), इंदौर
  • भाभा अणु संशोधन केंद्र (बीएआरसी), मुंबई.
  • व्हेरिएबल एनर्जी सायक्लोट्रॉन सेंटर (व्हीईसीसी), कोलकाता.
  • अणु खनिज संचालनालय अन्वेषण आणि संशोधन (एएमडी), हैदराबाद.

होमी भाभा बद्दलः

• होमी जहांगीर भाभा यांचा जन्म 30 ऑक्टोबर 1909 रोजी झाला. होमी भाभा हे भारतीय अणुऊर्जा आयोगाचे पहिले अध्यक्ष होते.
• ते भारतातील अणू भौतिकशास्त्रांचे जनक म्हणून परिचित होते. होमी भाभा यांना पद्मभूषण (1954) आणि अ‍ॅडम्स पारितोषिक (1942) देण्यात आले. 24 जानेवारी 1966 रोजी त्यांचे निधन झाले.
• होमी भाभा टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च (टीआयएफआर) चे संस्थापक संचालक होते.
  

होमी भाभा यांची प्रतिमाः

योग्य उत्तर सांविधिक संस्था आहे. Key Points

• SEBI ही संस्था भारत सरकारच्या मालकीची देशातील रोखे आणि वस्तु विपणीची नियामक आहे.
• SEBI म्हणजे सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड ऑफ इंडिया.
• SEBI ची स्थापना 12 एप्रिल 1988 रोजी झाली आणि तिचे मुख्यालय मुंबई येथे आहे.
• SEBI ची प्रादेशिक कार्यालये अहमदाबाद, कोलकाता, चेन्नई आणि दिल्ली येथे आहेत.
• SEBI कायदा, 1992 द्वारे 30 जानेवारी 1992 रोजी, यास वैधानिक अधिकार दिले गेले.

Additional Information

• सेबीची मुख्य कार्ये खालीलप्रमाणे आहेत
  • हे खालील तीन श्रेणींची आवश्यकता पूर्ण करते
    • जारीकर्ता - हे जारीकर्त्यांसाठी वित्त मालमत्तेत वाढ करण्यासाठी बाजारपेठ प्रदान करते.
    • गुंतवणूकदार - हे सुरक्षितता आणि वित्तीय बाजारपेठेची अचूक माहिती पुरवठा सुनिश्चित करते
    • मध्यस्थ - हे मध्यस्थांसाठी स्पर्धात्मक व्यावसायिक बाजारपेठ सक्षम करते.

योग्य उत्तर 15 ऑगस्ट 1969 आहे.

Key Points

• भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था ही भारताची राष्ट्रीय अंतराळ संस्था आहे, ज्याचे मुख्यालय बंगळुरू येथे आहे.
  • हे अंतराळ विभागाच्या अंतर्गत कार्यरत आहे, ज्यावर थेट भारताचे पंतप्रधान देखरेख करतात, तर ISRO चे अध्यक्ष देखील DOS चे कार्यकारी म्हणून काम करतात.
  • मुख्यालय: बेंगळुरू
  • स्थापना: 15 ऑगस्ट 1969
  • संस्थापक: विक्रम साराभाई

Additional Information

राष्ट्रीय संस्थांची यादी

योग्य उत्तर आहे पर्याय 3 म्हणजेच, पटियाला 

• नेताजी सुभाष राष्ट्रीय क्रीडा संस्था पटियाला येथे आहे.
• नेताजी सुभाष राष्ट्रीय क्रीडा संस्था प्रामुख्याने राष्ट्रीय क्रीडा संस्थान(NIS) या नावाने ओळखली जाते.
• ही भारतीय क्रीडा प्राधिकरणाची (एसएआय) शैक्षणिक शाखा आहे.
• ही आशियातील सर्वात मोठी क्रीडा संस्था आहे.
• ही संस्था भारतीय क्रीडा क्षेत्रातील "मेक्का" म्हणून प्रसिद्ध आहे.
• याची स्थापना भारत सरकारने 7 मे 1961 रोजी केली.

योग्य उत्तर नवी दिल्ली हे आहे.

• केंद्रीय औषध मानक नियंत्रण संस्था (CDSCO) आरोग्य सेवा महासंचालनालय, आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालय, भारत सरकार अंतर्गत भारताची राष्ट्रीय नियामक प्राधिकरण (NRA) आहे.
• याचे मुख्यालय नवी दिल्ली येथे आहे.
• मनसुख मांडविया हे आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाचे केंद्रीय मंत्री आहेत.

Key Points

• ड्रग कंट्रोलर जनरल ऑफ इंडियाः डॉ.व्ही.जी. सोमानी.

योग्य उत्तर 1993 आहे.

• भारतीय राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग (NHRC) ही 12 ऑक्टोबर 1993 रोजी स्थापन केलेली एक वैधानिक सार्वजनिक संस्था आहे.
• हे 28 सप्टेंबर 1993 च्या मानवाधिकार संरक्षण अध्यादेशा अंतर्गत आहे.
• मानवाधिकार संरक्षण अधिनियम, 1993 (PHRA) द्वारे याला वैधानिक आधार देण्यात आला.
• NHRC ही भारतीय राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग आहे, जो मानवाधिकारांच्या संरक्षण आणि संवर्धनासाठी जबाबदार आहे, "घटनेद्वारे हमी दिलेल्या व्यक्तीची स्वतंत्रता, समानता आणि प्रतिष्ठेचे हक्क" या कायद्याद्वारे परिभाषित केलेली आहे किंवा आंतरराष्ट्रीय करारांमध्ये समाविष्ट आहे आणि भारतात न्यायालयाद्वारे अंमलबजावणी करण्यात येते".
• हे एनजीओ आणि संस्था कॉंग्रेसच्या मानवी हक्क क्षेत्रात काम करण्याच्या प्रयत्नांना प्रोत्साहन देते.

​

• NHRC चे मुख्यालय सरदार पटेल भवन, नवी दिल्ली, भारतात आहे.
• NHRC चे अध्यक्ष एच. एल. दत्तू आहेत.
• NHRC चे सरचिटणीस जयदीप गोविंद आहेत.
• मानवाधिकार उच्चायुक्तांचे कार्यालय (OHCHR) जिनिव्हा येथे आहे.
• संयुक्त राष्ट्र मानवाधिकार आयोगाचे सध्याचे उच्चायुक्त चिलीचे मिशेल बचेलेट आहेत.

योग्य उत्तर 100 कोटी आहे.

Key Pointsनाबार्ड:

• नाबार्ड 12 जुलै 1982 रोजी, RBI ची कृषी कर्ज कार्ये आणि तत्कालीन कृषी पुनर्वित्त आणि विकास महामंडळाच्या (ARDC) पुनर्वित्त कार्यांचे हस्तांतरण करून अस्तित्वात आले होते.
• 100 कोटी रुपयांच्या प्रारंभिक भांडवलासह स्थापित केलेले, 31 मार्च 2020 पर्यंत त्याचे 'देय असलेले भांडवल रु.14,080 कोटी होते.
• सुरुवातीला, नाबार्ड, भारत सरकार आणि RBI च्या मालकीचे होते.
• नाबार्ड आज पूर्णपणे भारत सरकारच्या मालकीचे आहे.
• लक्ष्य - ग्रामीण समृद्धीला चालना देण्यासाठी देशाची विकास बँक.
• उद्दिष्ट - समृद्धी सुरक्षित करण्यासाठी सहभागी आर्थिक आणि गैर-आर्थिक हस्तक्षेप, नवकल्पना, तंत्रज्ञान आणि संस्थात्मक विकासाद्वारे शाश्वत आणि न्याय्य कृषी आणि ग्रामीण विकासाला प्रोत्साहन देणे.

Additional Information

• भारतीय रिझर्व बँकने (RBI) भारत सरकारच्या आग्रहास्तव, या अत्यंत गंभीर बाबींवर लक्ष ठेवण्यासाठी कृषी आणि ग्रामीण विकास (CRAFICARD) साठी संस्थात्मक कर्जाच्या व्यवस्थेचा आढावा घेण्यासाठी एक समिती स्थापन केली होती.
• भारत सरकारच्या नियोजन आयोगाचे माजी सदस्य श्री. बी. शिवरामन यांच्या अध्यक्षतेखाली 30 मार्च 1979 रोजी या समितीची स्थापना करण्यात आली होती.
• 28 नोव्हेंबर 1979 रोजी, सादर करण्यात आलेल्या समितीच्या अंतरिम अहवालात अविभाजित लक्ष, सशक्त दिशा आणि ग्रामीण विकासाशी निगडीत पत-संबंधित समस्यांकडे लक्ष वेधण्यासाठी नवीन संस्थात्मक उपकरणाची आवश्यकता असल्याचे स्पष्ट करण्यात आले होते.
• या आकांक्षांची पूर्तता करणारी एक अनोखी विकास वित्त संस्था तयार करण्याची समितीची शिफारस होती. 1981 च्या अधिनियम 61 द्वारे राष्ट्रीय कृषी व ग्रामीण विकास बँक (NABARD) ची स्थापना संसदेने मंजूर केली.

योग्य उत्तर नवी दिल्ली आहे.

Key Points

• भारतीय क्रीडा प्राधिकरण (SAI) ही संस्था 1982 मध्ये नवी दिल्ली येथे आयोजित केलेल्या IX व्या आशियाई स्पर्धेची उत्तराधिकारी संस्था  असून ही संस्थाठरावात तपशिल दिल्याप्रमाणे खेळ आणि खेळांना प्रोत्साहन देण्याच्या उद्देशाने भारतीय शासन, क्रीडा विभागाच्या अंतर्गत 25 जानेवारी 1984 रोजी संस्था नोंदणी कायदा 1860 नुसार स्थापन करण्यात आली.
• 1982 मध्ये नवी दिल्ली येथे झालेल्या IX आशियाई क्रीडा स्पर्धेसाठी बांधण्यात करण्यात आलेल्या/नूतनीकरण केलेल्या दिल्लीतील खालील स्टेडियमची देखरेख आणि वापर करण्याची जबाबदारी देखील युवा व्यवहार आणि क्रीडा मंत्रालयाच्या वतीने सोपवण्यात आली आहे:-:-
  • जवाहरलाल नेहरू क्रीडा संकुल
  • इंदिरा गांधी क्रीडा संकुल
  • मेजर ध्यानचंद राष्ट्रीय मैदान
  • डॉ. श्यामप्रसाद मुखर्जी जलतरण तलाव संकुल
  • डॉ. कर्नी सिंग शुटींग रेंज
  • संस्थापक: युवा स्नेही व क्रीडा मंत्रालय
  • स्थापना केली: 1984
  • मूळ संस्था: भारत शासन
  • मुख्यालय: दिल्ली

Additional Information

काही महत्वाच्या संस्था आणि त्यांचे भारतातील मुख्यालय

योग्य उत्तर इंडियन कौन्सिल ऑफ ॲग्रीकल्चरल रिसर्च हे आहे.

Key Points

• इंडियन कौन्सिल ऑफ ॲग्रीकल्चरल रिसर्च हे ICAR चे पूर्ण रूप आहे.
• ICAR ही एक स्वायत्त संस्था आहे जी भारतातील कृषी आणि संशोधन यांच्या समन्वयासाठी जबाबदार आहे.
• तिची स्थापना कृषी संशोधन आणि शिक्षण विभाग (DARE) अंतर्गत करण्यात आली.
• ICAR पूर्वी इम्पीरियल कौन्सिल ऑफ ॲग्रिकल्चरल रिसर्च म्हणून ओळखली जात असे
• रॉयल कमिशन ऑन ऍग्रीकल्चरच्या शिफारशींना प्रतिसाद म्हणून, 16 जुलै 1929 रोजी सोसायटी नोंदणी कायदा, 1860 अंतर्गत नोंदणीकृत सोसायटी म्हणून त्याची स्थापना करण्यात आली.

Important Points

• नवी दिल्ली हे ICAR चे मुख्यालय आहे.
• ICAR ही कृषी संशोधन आणि शिक्षण, फलोत्पादन, मत्स्यपालन आणि प्राणी विज्ञान यांचा समावेश करणारी, समन्वय, पर्यवेक्षण आणि व्यवस्थापन करणारी देशातील सर्वोच्च संस्था आहे.
• ICAR ही जगातील सर्वात मोठ्या राष्ट्रीय कृषी प्रणालींपैकी एक आहे, ज्यामध्ये देशभरात 111 ICAR संस्था आणि 71 कृषी विद्यापीठे वितरीत आहेत.