भारतीय आर्थिक आणि मानवी भूगोल MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Indian Economic and Human Geography - मोफत PDF डाउनलोड करा

अमेरिका हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• तारापूर अणुऊर्जा केंद्र:
  • महाराष्ट्रात स्थित असलेले तारापूर अणुऊर्जा केंद्र (TAPS) हे भारतातील पहिले अणुऊर्जा केंद्र होते.
  • भारताच्या सुरुवातीच्या अणुऊर्जा कार्यक्रमाचा भाग म्हणून, 123 कराराअंतर्गत अमेरिकेच्या तांत्रिक मदतीने हे केंद्र स्थापन करण्यात आले होते.
  • 28 ऑक्टोबर 1969 रोजी सुरू झालेले, सुरुवातीला यात दोन बॉयलिंग वॉटर रीअ‍ॅक्टर (BWR) युनिट्स होते.
  • अणुऊर्जा स्वयंपूर्णतेच्या भारताच्या प्रवासात या केंद्राने महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे.

Additional Information

• 4 ऑगस्ट, 1956 रोजी, भाभा अणु संशोधन केंद्राची अणुभट्टी, अप्सरा (APSARA), चे उद्घाटन करण्यात आले होते.
• अप्सरा, आशिया आणि भारतातील पहिली अणुभट्टी म्हणून ओळखली जात होती.
• अप्सरा अणुभट्टी, 4 ऑगस्ट 1956 रोजी दुपारी 3:45 वाजता क्रिटिकलिटी अवस्थेतला पोहोचली होती.
• जेव्हा एखादी अणुभट्टी क्रिटिकलिटी अवस्थेत पोहोचते, तेव्हा अणु विखंडन अभिक्रिया स्वयंपूर्ण होते.
• 1957 मध्ये, भारताचे तत्कालीन पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांनी अणुभट्टीचे अधिकृत नाव अप्सरा ठेवले आणि ती देशाला समर्पित केली.
• अणुभट्टीसाठी सुरुवातीचे इंधन ब्रिटनने पुरवले होते, ज्यांनी याच्या उभारणीत मदत केली होती.
• अप्सरा ही एक पूल-शैलीची अणुभट्टी आहे, जी 80% युरेनियमने समृद्ध इंधन दहन करते.
• अप्सरा मुंबईतील BARC मध्ये स्थित आहे.
• 2009 मध्ये, ती कायमची बंद करण्यात आली आहे.

हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेड (HAL) हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• महारत्न कंपन्यांची यादी:

म्हणून, हिंदुस्तान एरोनॉटिक्स लिमिटेड (HAL) हे योग्य उत्तर आहे.

Additional Information

• जर एखाद्या कंपनीने सलग तीन वर्षे 5,000 कोटी रुपयांपेक्षा जास्त निव्वळ नफा कमावला असेल, आणि कंपनीची तीन वर्षांतील सरासरी वार्षिक उलाढाल 25,000 कोटी रुपये असेल किंवा तीन वर्षांतील सरासरी वार्षिक निव्वळ संपत्ती 15,000 कोटी रुपये असेल, तर तिला "महारत्न" दर्जा दिला जातो.
• कंपनीची जगभरात कार्यक्षेत्रे किंवा छाप असणे देखील आवश्यक आहे.

योग्य उत्तर 15.99% आहे.

Key Points

जनगणना 2011 -

• 2011 च्या जनगणनेनुसार महाराष्ट्राचा लोकसंख्या वाढीचा दर 15.99 टक्के होता, त्यामुळे योग्य उत्तर पर्याय 3 आहे.

Additional Information

• 2011 च्या जनगणनेच्या तपशीलानुसार, महाराष्ट्राची लोकसंख्या 11.24 कोटी आहे, जी 2001 च्या जनगणनेत 9.69 कोटी होती.
• 2011 च्या जनगणनेनुसार महाराष्ट्राची एकूण लोकसंख्या 112,374,333 असून त्यापैकी अनुक्रमे 58,243,056 आणि 54,131,277 पुरुष आणि स्त्रिया आहेत.
• 2011 मध्ये महाराष्ट्राची लोकसंख्या भारताच्या 9.28 टक्के होती.
• 2001 च्या जनगणनेत महाराष्ट्राचा लोकसंख्या वाढीचा दर 22.57% होता.

योग्य उत्तर NH - 6 आहे.

Key Points

• NH - 6: हाजीरा ते कोलकाता.
  • पूर्व-पश्चिम दिशेने स्थित, महाराष्ट्रातील 10 जिल्ह्यांमधून जातो: नंदुरबार, धुळे, जळगाव, बुलढाणा, अकोला, अमरावती, वर्धा, नागपूर, भंडारा, गोंदिया..
  • राज्यात त्याची लांबी 797 किमी आहे, हा महाराष्ट्रातील सर्वात लांब राष्ट्रीय महामार्ग आहे.

Additional Information

• महाराष्ट्रातील इतर राष्ट्रीय महामार्ग:
  • NH 4:
    • मुंबईला चेन्नईशी जोडतो.
    • राज्यातील लांबी: 380.6 किमी.
    • मधून जातो: मुंबई, मुंबई उपनगर, ठाणे, रायगड, पुणे, सातारा, सांगली, कोल्हापूर.
  • NH 8:
    • मुंबई - अहमदाबाद - दिल्ली यांना जोडतो.
    • राज्यातील लांबी: 120.4 किमी.
    • मधून जातो: मुंबई, मुंबई उपनगर, ठाणे, पालघर.
  • NH  9:
    • पुणे - हैदराबाद -मसूलीपट्टनम यांना जोडतो.
    • राज्यातील लांबी: 349.2 किमी.
    • मधून जातो: पुणे, सोलापूर.

योग्य उत्तर कापूस आहे. 
Key Points

• कापूस हे खरीप पीक आहे. ते परिपक्व होण्यासाठी 6 ते 8 महिने लागतात.
• कापूस हे पीक जास्त पाणी लागणारे पीक आहे. सिंचनासाठी उपलब्ध असणाऱ्या पाण्यापैकी सुमारे 6% पाणी त्याच्या लागवडीसाठी वापरले जाते.
• हे पीक देशाच्या प्रमुख भागांमध्ये घेतले जाते उदा. पंजाब, हरियाणा, राजस्थान, उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश, गुजरात, महाराष्ट्र आणि आंध्र प्रदेश आणि कर्नाटकचा काही भाग.
• बागायती पिकाची पेरणी मार्च-मे महिन्यात केली जाते आणि पावसावर आधारित पीक हे पावसाळ्याच्या सुरुवातीनंतर जून-जुलैमध्ये घेतले जाते.
• खरीप हंगाम:
• खरीप पिकांना पावसाळी पिके म्हणूनही ओळखले जाते कारण ती पावसाळ्यात घेतली जातात.
• पावसाळ्याच्या सुरुवातीला या पिकांची पेरणी केली जाते.
• तांदूळ, मका, बाजरी, नाचणी, ज्वारी, सोयाबीन, भुईमूग, कापूस, इत्यादी ही सर्व खरीप प्रकारची पिके आहेत.

Additional Information

• झैद हंगाम:
• हा खरीप आणि रब्बी हंगामामधील एक छोटा हंगाम आहे.
• या हंगामात घेतलेली पिके झैद पिके म्हणून ओळखली जातात.
• भोपळा, काकडी, टरबूज, कारले इ.ही सर्व झैद प्रकारची पिके आहेत.
• रब्बी हंगाम:
• ही अशी पिके आहेत जी पावसाळ्याच्या शेवटी किंवा हिवाळ्याच्या सुरुवातीला पेरली जातात.
• ही पिके हिवाळी पिके म्हणूनही ओळखली जातात.
• गहू, मोहरी, वाटाणा, कडधान्ये, बार्ली इ.ही सर्व रब्बी पिके आहेत.

योग्य उत्तर सिक्कीम आहे.

Key Points

• सिक्कीमची लोकसंख्या 6.11 लाख आहे.
• 2011 च्या सिक्कीम जनगणनेनुसार सिक्कीमची लोकसंख्या संपूर्ण भारतामध्ये सर्वात कमी आहे.
• पी.एस. गोले म्हणून ओळखले जाणारे प्रेमसिंग तमांग हे एक भारतीय राजकारणी आणि सिक्कीमचे विद्यमान मुख्यमंत्री आणि सिक्कीम क्रांतीकारी मोर्चा (SKM) चे नेते आणि संस्थापक आहेत.

Additional Information

• 2011 च्या जनगणनेनुसार, त्या वर्षी मिझोरामची लोकसंख्या 1,091,014 होती.
  • हे देशातील दुसरे सर्वात कमी लोकसंख्या असलेले राज्य आहे.
  • झोरामथांगा हे एक भारतीय राजकारणी आहेत जे मिझोरामचे मुख्यमंत्री आहेत.
• 2011 च्या जनगणनेनुसार, त्रिपुराची लोकसंख्या 36.74 लाख आहे.
  • बिप्लब कुमार देब हे त्रिपुरा राज्याचे मुख्यमंत्री आहेत.
• भारताच्या 2011 च्या जनगणनेनुसार, उत्तराखंडची लोकसंख्या 10,086,292 आहे.

Important Points

2011 च्या जनगणनेनुसार सर्वाधिक लोकसंख्या उत्तरप्रदेशमध्ये आढळते.

योग्य उत्तर सिक्कीम आहे.

• पाक्योंग विमानतळ सिक्कीम राज्यात आहे.
• सिक्कीम राज्यातील हे एकमेव विमानतळ आणि ईशान्य भारतातील पहिले ग्रीनफील्ड विमानतळ आहे.

• मयूरभंज आणि केंदुझार (केंढर) जिल्हे लोहखनिजाच्या घटनेचा पट्टा तयार करतात. बदमपहार खाणी येथे आहेत.
• या ठिकाणांहून उच्च दर्जाचे लोहखनिज पारदीप बंदरातून निर्यात केले जाते.

योग्य उत्तर 919 हे आहे.

Key Points:

• 0-6 वयोगटातील महिला आणि पुरुषांचे गुणोत्तर हे बाल लिंग गुणोत्तर म्हणून ओळखले जाते.
• 2001 च्या जनगणनेत भारताचे बाल लिंग गुणोत्तर 927 होते परंतु 2011 च्या जनगणनेत ते 919 पर्यंत घसरले.
• 2011 च्या जनगणनेनुसार, हरियाणामध्ये सर्वात कमी बाल लिंग गुणोत्तर (834 प्रति हजार पुरुष), तर अरुणाचल प्रदेश भारतीय राज्यांमध्ये सर्वाधिक (972) आहे.
• अंदमान आणि निकोबार बेटांवर कोणत्याही भारतीय केंद्रशासित प्रदेशापेक्षा सर्वात जास्त बाल लिंग गुणोत्तर आहे, दर 1,000 पुरुषांमागे 968 आहे.

Additional Information:

• भारतात विविध कारणांमुळे बाल लिंग गुणोत्तर घटले आहे.
• समाजाची मुलीपेक्षा मुलगा पाहिजे अशी इच्छा हे या धोक्याचे एक प्राथमिक कारण आहे.
• म्हातारपणी मुले (मुलगा) आई-वडिलांची काळजी घेतील, हुंड्याची अवाजवी मागणी, पुरुषच कमावतात, मुलगे अंतिम संस्कार करू शकतात आणि आईवडिलांची काळजी घेऊ शकतात, इत्यादी काही कारणे आहेत.

राष्ट्रीय जलमार्ग 1 हे बरोबर उत्तर आहे 

• गंगा - भागीरथी - हुगळी नदी प्रणाली ला 1986 मध्ये हल्दिया  आणि इलाहाबाद च्या मध्ये राष्ट्रीय जलमार्ग क्रमांक 1(NW-1) च्या रुपात घोषित केले होते.
• NW-1 ची लांबी 1620 किमी आहे.
• उत्तर प्रदेश मध्ये नदी/कालवे/तलाव यांची लांबी 6444 किमी आहे.

योग्य उत्तर ​पुडुचेरी आहे.

Key Points

पुडुचेरी 

• सर्वाधिक लिंग गुणोत्तर असणारा केंद्रशासित प्रदेश (1037 स्त्रिया/1000 पुरुष).
• 1962 मध्ये, पाँडिचेरी एक केंद्रशासित प्रदेश बनला.
• 2006 मध्ये, पाँडिचेरी हे नाव बदलून पुडुचेरी असे करण्यात आले.
• राजधानी - पुडुचेरी
• नायब राज्यपाल -  तमिळीसाई सौंदराजन
• असा केंद्रशासित प्रदेश जिथले लोक फ्रेंच भाषिक आहेत.
• विधानसभेची स्थापना करणारा भारतातील पहिला केंद्रशासित प्रदेश.
• पुडुचेरीमध्ये पुडुचेरी, कराईक्कल (तामिळनाडू), यानम (आंध्रप्रदेश), माहे (केरळ) असे चार जिल्हे आहेत.
• माहे हा भारतातील सर्वात लहान जिल्हा आहे.
• केरळमधील ब्रिटीश आणि फ्रेंचांनी व्यापलेल्या प्रांतांना वेगळे केल्यामुळे मय्याझी नदी (माहे नदी) "इंग्लिश खाडी" म्हणून ओळखली जाते.
• पुडुचेरी आणि यानम बंगालच्या उपसागराला लागून व माहे अरबी समुद्राला लागून वसलेले आहेत.

Additional Information

लक्षद्वीप 

• लक्षद्वीप हा भारताचा सर्वात छोटा केंद्र शासित प्रदेश आहे.
• लक्षद्वीपचे जुने नाव लॅकॅडिव असे होते.
• 1 नोव्हेंबर 1973 ला लक्षद्वीपला अधिकृत नाव मिळाले.
• राजधानी - कावरत्ती
• नायब राज्यपाल - प्रफुल्ल पटेल
• लक्षद्वीपची पूर्वीची राजधानी कोझिकोडे होती. 1964 मध्ये राजधानी कावरत्ती येथे हलविण्यात आली.
• लक्षद्वीप हा सर्वात साक्षर केंद्रशासित प्रदेश आहे.
• लक्षद्वीप केरळ उच्च न्यायालयाच्या अखत्यारीत येते.

अंदमान व निकोबार 

• राजधानी - श्रीविजय पुरम
• नायब राज्यपाल - अ‍ॅडमिरल डी. के. जोशी
• किमान लोकसंख्या घनता असलेला केंद्रशासित प्रदेश.
• बॅरेन आयलँड हा अंदमानमधील सर्वात मोठा सक्रिय ज्वालामुखी आहे.
• सॅडल पीक हे अंदमानमधील सर्वोच्च शिखर आहे.
• दहा-डिग्री चॅनेल हे अंदमान निकोबार बेटांना विलग करणारे चॅनेल आहे.
• अंदमान व निकोबार बेटे कोलकाता उच्च न्यायालयाच्या अखत्यारीत येतात.
• वीर सावरकर आंतरराष्ट्रीय विमानतळ पोर्ट ब्लेअर येथे आहे.
• 1906 मध्ये, ब्रिटिशांनी बांधलेले सेल्युलर जेल हे कालापानी म्हणून देखील ओळखले जाते.

चंदीगड

• चंदीगड ही पंजाब व हरियाणा या दोन राज्यांची राजधानी आहे.
• नायब राज्यपाल - श्री. बनवारीलाल पुरोहित
• चंदीगड हे 'सुंदर शहर' म्हणून देखील ओळखले जाते. 
• पंजाब व हरियाणा येथील सामाईक  उच्च न्यायालय चंदीगडमध्ये आहे.
• चंदीगड हे भारतातील पहिले धुर- मुक्त शहर आहे.
• चंदीगडमध्ये भारताच्या पहिल्या रॉक गार्डनची स्थापन झाली होती.
• झाकिर हुसेन गुलाब बाग, आशियातील सर्वात मोठी गुलाबाची बाग, चंदीगडमध्ये आहे.

Important Points

• सर्वात मोठा केंद्र शासित प्रदेश: लडाख
• सर्वाधिक दाट लोकसंख्या असलेला केंद्रशासित प्रदेश: दिल्ली
• किमान लिंग गुणोत्तर असलेला केंद्रशासित प्रदेश: दमण व दीव
• किमान साक्षर असलेला केंद्रशासित प्रदेश: दमण व दीव

गुजरात हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• काक्रापार अणुऊर्जा केंद्र हे गुजरात राज्यामध्ये स्थित आहे.
  • काक्रापार अणुऊर्जा केंद्र हे 6 मे 1993 रोजी कार्यान्वित झालेले एक अणुऊर्जा केंद्र आहे.
  • हे गुजरात राज्यातील सुरत जिल्ह्याजवळ स्थित आहे.​

Additional Information

भारतातील अणुऊर्जा प्रकल्प:

• 'सॅडल शिखर' अंदमान आणि निकोबार बेटांचे सर्वोच्च शिखर उत्तर अंदमान बेटावरील दिगलीपूर येथे आहे.
• बंगालच्या उपसागरातील 731 मीटर (2,418 फूट) लांबीसह हा द्वीपसमूहाचा सर्वोच्च बिंदू आहे, त्यानंतर ग्रेट निकोबारवर 2,106 फूट (642 मीटर) माऊंट थुलियर आणि दक्षिण अंदमानवर 1,197 फूट (365 मीटर) माऊंट हॅरिएट आहे.
• हे सॅडल शिखर राष्ट्रीय उद्यानाने वेढलेले आहे.

योग्य उत्तर जव आहे.

Key Points

• रब्बी पिके अशी आहेत जी हिवाळ्यात पेरली जातात आणि वसंत ऋतूमध्ये काढली जातात.
• नोव्हेंबरच्या मध्यात या पिकांची पेरणी मुख्यतः पावसाळा संपल्यानंतर केली जाते आणि एप्रिल किंवा मे मध्ये कापणी केली जाते.
• भारतातील प्रमुख रब्बी पिके म्हणजे गहू, जव, मोहरी आणि वाटाणे.
• तर, जव हे उत्तर भारतातील रब्बी पीक आहे.

Additional Information

• भारतात तीन पीक हंगाम आहेत:
  • खरीप हंगाम
  • रब्बी हंगाम
  • झैद हंगाम
• खरीप हंगाम -
  • हा हंगाम जूनमध्ये सुरू होतो आणि ऑक्टोबरमध्ये संपतो.
  • जूनमध्ये पिकांची पेरणी केली जाते आणि सप्टेंबरमध्ये कापणी केली जाते.
  • यामध्ये तांदूळ, ज्वारी, मई, चहा इत्यादींचा समावेश होतो.
• रब्बी हंगाम -
  • ऑक्टोबरमध्ये पिकांची पेरणी केली जाते आणि फेब्रुवारीमध्ये कापणी केली जाते.
  • ही हिवाळी-हंगामी पिके आहेत.
  • यामध्ये गहू, ओट्स, जव, कडधान्ये इत्यादींचा समावेश होतो.
• झैद हंगाम -​
  • हे मार्चमध्ये पेरले जातात आणि जूनमध्ये कापणी करतात.
  • यामध्ये हंगामी फळे आणि भाज्यांचा समावेश आहे.