The Nuclear Reactor MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for The Nuclear Reactor - मोफत PDF डाउनलोड करा

Last updated on May 15, 2025

पाईये The Nuclear Reactor उत्तरे आणि तपशीलवार उपायांसह एकाधिक निवड प्रश्न (MCQ क्विझ). हे मोफत डाउनलोड करा The Nuclear Reactor एमसीक्यू क्विझ पीडीएफ आणि बँकिंग, एसएससी, रेल्वे, यूपीएससी, स्टेट पीएससी यासारख्या तुमच्या आगामी परीक्षांची तयारी करा.

Latest The Nuclear Reactor MCQ Objective Questions

The Nuclear Reactor Question 1:

आण्विक विखंडन अभिक्रिया नियंत्रित करण्यासाठी काय वापरले जाते?

  1. शीतन
  2. रेडिएशन संरक्षण
  3. कंट्रोल रॉड्स
  4. इंटरस्टिशियल स्टिक्स

Answer (Detailed Solution Below)

Option 3 : कंट्रोल रॉड्स

The Nuclear Reactor Question 1 Detailed Solution

कंट्रोल रॉड्स हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

  • युरेनियम आणि प्लुटोनियमचे विखंडन दर नियंत्रित करण्यासाठी अणुभट्ट्यांमध्ये कंट्रोल रॉडचा वापर केला जातो.
  • ते बोरॉन, कॅडमियम, सिल्व्हर आणि इंडियम यांसारखे अनेक न्यूट्रॉन स्वतःचे विखंडन न करता शोषून घेण्यास सक्षम असलेल्या रासायनिक मूलद्रव्यांनी बनलेले असतात.
  • कंट्रोल रॉड्सची स्थिती समायोजित करून, अणुभट्टी स्थिर उर्जा स्तरावर संचालित केली जाऊ शकते किंवा पूर्णपणे बंद केली जाऊ शकते.
  • आण्विक अणुभट्ट्यांची सुरक्षा व कार्यक्षमता राखण्यासाठी कंट्रोल रॉड हा एक महत्त्वाचा घटक आहे.

Additional Information

  • शीतन प्रणालीचा वापर अणुभट्टीच्या गाभ्यामधून उष्णता काढून ती वातावरणात हस्तांतरित करण्यासाठी केला जातो, परंतु ते विखंडन अभिक्रिया थेट नियंत्रित करत नाहीत.
  • रेडिएशन संरक्षणामध्ये लोकांचे आणि पर्यावरणाचे आयनीकरण प्रारणांच्या हानिकारक प्रभावांपासून संरक्षण करण्यासाठी उपायांचा समावेश होतो, परंतु ते विखंडन अभिक्रिया नियंत्रित करत नाही.
  • इंटरस्टिशियल स्टिक्स ही संज्ञा आण्विक विखंडन नियंत्रणासंदर्भात वापरली जात नाही.

The Nuclear Reactor Question 2:

क्षमतेनुसार भारतातील सर्वात मोठ्या अणुऊर्जा केंद्राचे नाव सांगा?

  1. तारापूर
  2. काक्रापार
  3. कैगा
  4. कुडनकुलम

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : कुडनकुलम

The Nuclear Reactor Question 2 Detailed Solution

योग्य उत्तर कुडनकुलम आहे.

  • कुडनकुलम अणुऊर्जा प्रकल्प हे क्षमतेनुसार भारतातील सर्वात मोठे अणुऊर्जा केंद्र आहे.

Key Points 

  • कुडनकुलम अणुऊर्जा प्रकल्प भारतातील तमिळनाडू राज्यातील तिरुनेलवेली जिल्ह्यात चेन्नईच्या दक्षिणेस 650 किमी अंतरावर आहे.
  • वीज प्रकल्प पूर्ण झाल्यावर त्याची एकत्रित क्षमता 6000 मेगा वॅट असेल.
  • भारतातील अणुऊर्जा संशोधनाचे जनक डॉ. होमी जहांगीर भाभा यांच्या प्रयत्नांनी 1948 मध्ये अणुऊर्जा आयोगाची स्थापना करण्यात आली.
  • भारतातील पहिली अणुसंशोधन अणुभट्टी 'अप्सरा'ने ट्रॉम्बे (मुंबईजवळ) येथे काम करण्यास सुरुवात केली परंतु भारतातील पहिली अणुऊर्जा अणुभट्टी 1969 मध्ये तारापूर येथे स्थापन झाली.
  • अणुऊर्जेच्या उत्पादनासाठी युरेनियम, थोरियम आणि जड पाणी लागते, युरेनियम झारखंड, राजस्थान आणि मेघालयमध्ये आढळते.

भारताचे महत्त्वाचे अणुऊर्जा प्रकल्प
अणुभट्टी राज्य
तारापूर महाराष्ट्र
कुडनकुलम (रशियाच्या मदतीने) तामिळनाडू
कल्पक्कम तामिळनाडू
कैगा कर्नाटक
काक्रापार गुजरात
जैतापूर (फ्रान्सच्या मदतीने) महाराष्ट्र
रावतभाटा (कॅनडाच्या मदतीने) राजस्थान

The Nuclear Reactor Question 3:

अणुभट्टीमध्ये नियामकाचे खालीलपैकी कोणते वैशिष्ट्य इष्ट नाही??

  1. त्याची उष्मा वाहकता कमी असते
  2. ते न्यूट्रॉनला मंदावते
  3. ते क्षरणकारी नाही
  4. त्याची रासायनिक स्थिरता चांगली असते

Answer (Detailed Solution Below)

Option 1 : त्याची उष्मा वाहकता कमी असते

The Nuclear Reactor Question 3 Detailed Solution

अणुभट्टी​:

  • हे एक असे साधन आहे ज्यामध्ये न्यूक्लियर अभिक्रिया सुरू होते, जपली जाते, आणि नियंत्रित केली जाते.
  • ते नियंत्रित साखळी अभिक्रियेच्या तत्त्वावर काम करते आणि नियमित दराने उर्जा प्रदान करते.

F1&F2 U.B Shashi 19 07 2019 D 8

नियामक:

  • नियामकाचे कार्य विखंडनादरम्यान तयार होणाऱ्या जलद गतीच्या दुय्यम न्यूट्रॉन्सना मंदावणे हे आहे. म्हणूनच पर्याय 1 बरोबर आहे.
  • नियामकाची सामग्री हलकी असावी आणि त्याने न्यूट्रॉन्स शोषून घेऊ नये.
  • सामान्यतः, जड पाणी, ग्रेफाइट, ड्युटेरियम, आणि पॅराफिन, इत्यादी नियामक म्हणून काम करू शकतात.
  • हे नियामक प्रोटॉनने समृद्ध असतात. जेव्हा जलद गतीचे न्यूट्रॉन नियामकाच्या प्रोटॉनवर सरळ आदळतात, तेव्हा त्यांच्या उर्जेचे आदानप्रदान होते आणि अशा प्रकारे न्यूट्रॉन मंदावतात.
  • अशा न्यूट्रॉन्सना तापीय न्यूट्रॉन म्हणतात जे इंधनातील U235 चे विखंडन करतात.

नियामकाचे इष्ट गुणधर्म

  • त्याची उष्मा वाहकता जास्त असावी कारण न्यूट्रॉन आणि नियामकामध्ये खूप जास्त दराने उष्णता हस्तांतरण आवश्यक आहे.
  • ते रासायनिकदृष्ट्या स्थिर असावे आणि न्यूक्लीय प्रारणामुळे विघटित होऊ नये.
  • त्याने न्यूट्रॉन्स शोषून घेऊ नये परंतु न्यूट्रॉन्स शक्य तितक्या लवकर मंदवावेत.
  • त्याला उच्च दाब आणि तापमानावर काम करावे लागत असल्याने त्याची क्षरण प्रतिरोधकता जास्त असावी.

 

The Nuclear Reactor Question 4:

अणुभट्टीमध्ये ग्रेफाइटचा वापर ________साठी केला जातो.

  1. एक वंगण म्हणून
  2. इंधन म्हणून
  3. एक विद्युत प्रतिरोधी म्हणून
  4. न्यूट्रॉनचा वेग कमी करण्यासाठी

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : न्यूट्रॉनचा वेग कमी करण्यासाठी

The Nuclear Reactor Question 4 Detailed Solution

बरोबर उत्तर न्यूट्रॉनचा वेग कमी करण्यासाठी आहे.

  • अणुभट्टी हे असे साधन आहे ज्यामध्ये न्यूक्लीय शृंखला अभिक्रिया नियंत्रित केले जाते.
  • अणुभट्टीचा वापर मोठ्या प्रमाणात विद्युत निर्मिती करण्यासाठी केला जातो.

Key Points 

  • सामान्यतः सर्व अणुभट्ट्या न्यूक्लीय संमीलनावर आधारित असतात ज्यामध्ये युरेनियम इंधन म्हणून वापरले जाते.
  • आशियातील पहिला अणुभट्टी  'अप्सरा' म्हणून ओळखला जातो.
  • तो 4 ऑगस्ट 1956 रोजी भाभा अणु संशोधन केंद्राच्या ट्रॉम्बे कॅम्पसमध्ये बांधण्यात आला होता.
  • पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांनी 20 जानेवारी 1957 रोजी त्याचे औपचारिक उद्घाटन केले होते.
  • ग्रेफाइट रॉड्स एक नियामक म्हणून काम करतात जे अणुभट्टीमधील अभिक्रियांच्या दराचे नियंत्रण करतात.

The Nuclear Reactor Question 5:

अणुभट्ट्यांमध्ये द्रव सोडियमचा वापर केला जातो. त्याचे कार्य काय आहे?

  1. अभिक्रिया उत्पादन गोळा करणे
  2. उष्मा विनिमयक म्हणून कार्य करणे
  3. साखळी अभिक्रिया नियंत्रित करण्यासाठी न्यूट्रॉन शोषून घेणे
  4. न्यूट्रॉनची गती कमी करण्यासाठी मंदक म्हणून कार्य करणे

Answer (Detailed Solution Below)

Option 2 : उष्मा विनिमयक म्हणून कार्य करणे

The Nuclear Reactor Question 5 Detailed Solution

संकल्पना:

अणुभट्टी:

  • अणुभट्टीमध्ये, ऊर्जा न्यूक्लीय विखंडन अभिक्रियेद्वारे निर्माण होते.
  • अणुभट्टीमध्ये एक काँक्रीट कक्ष असतो आणि या काँक्रीट कक्षामध्ये एक स्टील पात्र असते. या स्टील पात्रामध्ये न्यूक्लीय विखंडन अभिक्रिया होते.
  • इंधन दंड: इंधन दंड स्टील कक्षामध्ये ठेवले जातात.
    • हे दंड विखंडनीय पदार्थापासून बनलेले असतात. सामान्यतः, इंधन दंड युरेनियम-235,, थोरियम इत्यादींपासून बनलेले असतात.
  • मंदक: त्याचा वापर जलद गतीने जाणाऱ्या न्यूट्रॉनची गती कमी करण्यासाठी केला जातो.
  • नियंत्रण दंड: हे दंड इंधन दंडांमध्ये ठेवले जातात. ते साखळी अभिक्रिया नियंत्रित करण्यासाठी वापरले जातात. नियंत्रण दंड सामान्यतः कॅडमियमपासून बनलेले असतात.
    • अणुभट्ट्या नियंत्रण दंडांच्या माध्यमातून नियंत्रित केल्या जातात जे बोरॉन किंवा कॅडमियम (Cd) सारख्या मजबूत न्यूट्रॉन-शोषक पदार्थापासून बनलेले असतात.
  • शीतक: अभिक्रियेदरम्यान निर्माण होणारी उष्णता शोषून घेण्यासाठी ते वापरले जाते.

F1&F2 U.B Shashi 19 07 2019 D 8

स्पष्टीकरण:

  • द्रव सोडियम अणुभट्टीपासून निर्माण होणारी उष्णता शोषून घेते आणि ती पाण्याकडे हस्तांतरित करते ज्यामुळे वाफ निर्माण होते, जी टर्बाइन चालवण्यासाठी वापरली जाते आणि वीज निर्माण होते.
  • म्हणूनच द्रव सोडियम उष्णता विनिमयक म्हणून कार्य करते. म्हणूनच पर्याय 2 बरोबर आहे.

Top The Nuclear Reactor MCQ Objective Questions

क्षमतेनुसार भारतातील सर्वात मोठ्या अणुऊर्जा केंद्राचे नाव सांगा?

  1. तारापूर
  2. काक्रापार
  3. कैगा
  4. कुडनकुलम

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : कुडनकुलम

The Nuclear Reactor Question 6 Detailed Solution

Download Solution PDF

योग्य उत्तर कुडनकुलम आहे.

  • कुडनकुलम अणुऊर्जा प्रकल्प हे क्षमतेनुसार भारतातील सर्वात मोठे अणुऊर्जा केंद्र आहे.

Key Points 

  • कुडनकुलम अणुऊर्जा प्रकल्प भारतातील तमिळनाडू राज्यातील तिरुनेलवेली जिल्ह्यात चेन्नईच्या दक्षिणेस 650 किमी अंतरावर आहे.
  • वीज प्रकल्प पूर्ण झाल्यावर त्याची एकत्रित क्षमता 6000 मेगा वॅट असेल.
  • भारतातील अणुऊर्जा संशोधनाचे जनक डॉ. होमी जहांगीर भाभा यांच्या प्रयत्नांनी 1948 मध्ये अणुऊर्जा आयोगाची स्थापना करण्यात आली.
  • भारतातील पहिली अणुसंशोधन अणुभट्टी 'अप्सरा'ने ट्रॉम्बे (मुंबईजवळ) येथे काम करण्यास सुरुवात केली परंतु भारतातील पहिली अणुऊर्जा अणुभट्टी 1969 मध्ये तारापूर येथे स्थापन झाली.
  • अणुऊर्जेच्या उत्पादनासाठी युरेनियम, थोरियम आणि जड पाणी लागते, युरेनियम झारखंड, राजस्थान आणि मेघालयमध्ये आढळते.

भारताचे महत्त्वाचे अणुऊर्जा प्रकल्प
अणुभट्टी राज्य
तारापूर महाराष्ट्र
कुडनकुलम (रशियाच्या मदतीने) तामिळनाडू
कल्पक्कम तामिळनाडू
कैगा कर्नाटक
काक्रापार गुजरात
जैतापूर (फ्रान्सच्या मदतीने) महाराष्ट्र
रावतभाटा (कॅनडाच्या मदतीने) राजस्थान

अणू भट्टी हे ___________ च्या मदतीने अणुऊर्जा निर्माण करणारे उपकरण आहे.

  1. अणू संमीलन
  2. अनियंत्रित शृंखला अभिक्रिया
  3. नियंत्रित शृंखला अभिक्रिया
  4. इंधन म्हणून ग्रेफाइट

Answer (Detailed Solution Below)

Option 3 : नियंत्रित शृंखला अभिक्रिया

The Nuclear Reactor Question 7 Detailed Solution

Download Solution PDF

योग्य उत्तर नियंत्रित शृंखला अभिक्रिया आहे.

  • अणू भट्टी हे एक साधन आहे ज्यामध्ये अणु अभिक्रिया घडतात आणि शृंखला अभिक्रिया नियंत्रित केली जाते ज्यामुळे मोठ्या प्रमाणात स्थिर उष्णता सोडली जाते, ज्यामुळे ऊर्जा निर्माण होते.

Key Points

  • अणू विखंडन ही प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये अणूचे केंद्रक विभाजित होते, हलक्या अणू आणि न्यूट्रॉनचे केंद्रक बनते.
  • या उत्पादनांचे वस्तुमान मूळ वस्तुमानापेक्षा कमी असते.
  • अणुभट्ट्या हे अणू ऊर्जा प्रकल्पाचे हृदय असतात.
    • त्यामध्ये विखंडन नावाच्या भौतिक प्रक्रियेद्वारे उष्णता निर्माण करणाऱ्या आण्विक शृंखला अभिक्रिया असतात आणि नियंत्रित करतात.
    • वाफ तयार करण्यासाठी उष्णता वापरली जाते जी वीज तयार करण्यासाठी टर्बाइन फिरवते.

Additional Information

  • युनायटेड स्टेट्समधील 95 सह जगभरात 450 हून अधिक व्यावसायिक अणुभट्ट्यांसह, अणुऊर्जा उपलब्ध कार्बन मुक्त विजेचा सर्वात मोठा स्त्रोत आहे.
  • अणुभट्ट्या अणुइंधनासाठी युरेनियम वापरतात.
    • युरेनियमची लहान सिरॅमिक गोळ्यांमध्ये प्रक्रिया केली जाते आणि सीलबंद धातूच्या नळ्यांमध्ये एकत्रित केले जाते ज्याला इंधन रॉड म्हणतात.
    • सामान्यत: यापैकी 200 हून अधिक रॉड्स इंधन जोडणी तयार करण्यासाठी एकत्रित केले जातात.
    • शक्ती पातळीवर अवलंबून, अणुभट्टीचा गाभा सामान्यत: दोनशे जोडणींनी बनलेला असतो.
  • अणुभट्टीचे मुख्य काम म्हणजे अणुविखंडन करणे आणि नियंत्रित करणे - अशी प्रक्रिया जिथे अणू विभाजित होतात आणि ऊर्जा बाहेर सोडतात.
  •  युनायटेड स्टेट्समधील सर्व व्यावसायिक अणुभट्ट्या हलक्या पाण्याच्या अणुभट्ट्या आहेत.
  • याचा अर्थ ते कूलंट आणि न्यूट्रॉन मॉडरेटर म्हणून सामान्य पाणी वापरतात.

अणुभट्ट्यांमध्ये द्रव सोडियमचा वापर केला जातो. त्याचे कार्य काय आहे?

  1. अभिक्रिया उत्पादन गोळा करणे
  2. उष्मा विनिमयक म्हणून कार्य करणे
  3. साखळी अभिक्रिया नियंत्रित करण्यासाठी न्यूट्रॉन शोषून घेणे
  4. न्यूट्रॉनची गती कमी करण्यासाठी मंदक म्हणून कार्य करणे

Answer (Detailed Solution Below)

Option 2 : उष्मा विनिमयक म्हणून कार्य करणे

The Nuclear Reactor Question 8 Detailed Solution

Download Solution PDF

संकल्पना:

अणुभट्टी:

  • अणुभट्टीमध्ये, ऊर्जा न्यूक्लीय विखंडन अभिक्रियेद्वारे निर्माण होते.
  • अणुभट्टीमध्ये एक काँक्रीट कक्ष असतो आणि या काँक्रीट कक्षामध्ये एक स्टील पात्र असते. या स्टील पात्रामध्ये न्यूक्लीय विखंडन अभिक्रिया होते.
  • इंधन दंड: इंधन दंड स्टील कक्षामध्ये ठेवले जातात.
    • हे दंड विखंडनीय पदार्थापासून बनलेले असतात. सामान्यतः, इंधन दंड युरेनियम-235,, थोरियम इत्यादींपासून बनलेले असतात.
  • मंदक: त्याचा वापर जलद गतीने जाणाऱ्या न्यूट्रॉनची गती कमी करण्यासाठी केला जातो.
  • नियंत्रण दंड: हे दंड इंधन दंडांमध्ये ठेवले जातात. ते साखळी अभिक्रिया नियंत्रित करण्यासाठी वापरले जातात. नियंत्रण दंड सामान्यतः कॅडमियमपासून बनलेले असतात.
    • अणुभट्ट्या नियंत्रण दंडांच्या माध्यमातून नियंत्रित केल्या जातात जे बोरॉन किंवा कॅडमियम (Cd) सारख्या मजबूत न्यूट्रॉन-शोषक पदार्थापासून बनलेले असतात.
  • शीतक: अभिक्रियेदरम्यान निर्माण होणारी उष्णता शोषून घेण्यासाठी ते वापरले जाते.

F1&F2 U.B Shashi 19 07 2019 D 8

स्पष्टीकरण:

  • द्रव सोडियम अणुभट्टीपासून निर्माण होणारी उष्णता शोषून घेते आणि ती पाण्याकडे हस्तांतरित करते ज्यामुळे वाफ निर्माण होते, जी टर्बाइन चालवण्यासाठी वापरली जाते आणि वीज निर्माण होते.
  • म्हणूनच द्रव सोडियम उष्णता विनिमयक म्हणून कार्य करते. म्हणूनच पर्याय 2 बरोबर आहे.

फास्ट ब्रीडर अणुभट्टीमध्ये वापरला जाणारा मॉडरेटर:

  1. जड पाणी
  2. ग्रेफाइट
  3. साधे पाणी
  4. यापैकी नाही

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : यापैकी नाही

The Nuclear Reactor Question 9 Detailed Solution

Download Solution PDF

प्लुटोनियम-239 ब्रीडर अणुभट्टीला सामान्यतः फास्ट ब्रीडर अणुभट्टी म्हणतात.

सोडियमचा वापर थंड होण्यासाठी आणि उष्णता हस्तांतरणासाठी केला जातो.

फास्ट ब्रीडरला हलक्या पाण्याच्या अणुभट्टीपेक्षा U-235 चे जास्त, सामान्यतः 15 ते 30% संवर्धन आवश्यक असते.

अणुभट्टी इंधन नॉन-फिशनेबल U-238 ने झाकलेले असते.

ब्रीडर अणुभट्टीमध्ये कोणताही मॉडरेटर म्हणजेच मंदक वापरला जात नाही, कारण वेगवान न्यूट्रॉन U-238 ला Pu-239 मध्ये रूपांतरित करण्यात अधिक कार्यक्षम असतात.

न्यूट्रॉनचा वेग कमी करण्यासाठी जड पाण्याचा वापर शीतलक म्हणून केला जातो.

अणुभट्टीमध्ये ग्रेफाइटचा वापर ________साठी केला जातो.

  1. एक वंगण म्हणून
  2. इंधन म्हणून
  3. एक विद्युत प्रतिरोधी म्हणून
  4. न्यूट्रॉनचा वेग कमी करण्यासाठी

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : न्यूट्रॉनचा वेग कमी करण्यासाठी

The Nuclear Reactor Question 10 Detailed Solution

Download Solution PDF

बरोबर उत्तर न्यूट्रॉनचा वेग कमी करण्यासाठी आहे.

  • अणुभट्टी हे असे साधन आहे ज्यामध्ये न्यूक्लीय शृंखला अभिक्रिया नियंत्रित केले जाते.
  • अणुभट्टीचा वापर मोठ्या प्रमाणात विद्युत निर्मिती करण्यासाठी केला जातो.

Key Points 

  • सामान्यतः सर्व अणुभट्ट्या न्यूक्लीय संमीलनावर आधारित असतात ज्यामध्ये युरेनियम इंधन म्हणून वापरले जाते.
  • आशियातील पहिला अणुभट्टी  'अप्सरा' म्हणून ओळखला जातो.
  • तो 4 ऑगस्ट 1956 रोजी भाभा अणु संशोधन केंद्राच्या ट्रॉम्बे कॅम्पसमध्ये बांधण्यात आला होता.
  • पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांनी 20 जानेवारी 1957 रोजी त्याचे औपचारिक उद्घाटन केले होते.
  • ग्रेफाइट रॉड्स एक नियामक म्हणून काम करतात जे अणुभट्टीमधील अभिक्रियांच्या दराचे नियंत्रण करतात.

अणुभट्टीमध्ये नियामकाचे खालीलपैकी कोणते वैशिष्ट्य इष्ट नाही??

  1. त्याची उष्मा वाहकता कमी असते
  2. ते न्यूट्रॉनला मंदावते
  3. ते क्षरणकारी नाही
  4. त्याची रासायनिक स्थिरता चांगली असते

Answer (Detailed Solution Below)

Option 1 : त्याची उष्मा वाहकता कमी असते

The Nuclear Reactor Question 11 Detailed Solution

Download Solution PDF

अणुभट्टी​:

  • हे एक असे साधन आहे ज्यामध्ये न्यूक्लियर अभिक्रिया सुरू होते, जपली जाते, आणि नियंत्रित केली जाते.
  • ते नियंत्रित साखळी अभिक्रियेच्या तत्त्वावर काम करते आणि नियमित दराने उर्जा प्रदान करते.

F1&F2 U.B Shashi 19 07 2019 D 8

नियामक:

  • नियामकाचे कार्य विखंडनादरम्यान तयार होणाऱ्या जलद गतीच्या दुय्यम न्यूट्रॉन्सना मंदावणे हे आहे. म्हणूनच पर्याय 1 बरोबर आहे.
  • नियामकाची सामग्री हलकी असावी आणि त्याने न्यूट्रॉन्स शोषून घेऊ नये.
  • सामान्यतः, जड पाणी, ग्रेफाइट, ड्युटेरियम, आणि पॅराफिन, इत्यादी नियामक म्हणून काम करू शकतात.
  • हे नियामक प्रोटॉनने समृद्ध असतात. जेव्हा जलद गतीचे न्यूट्रॉन नियामकाच्या प्रोटॉनवर सरळ आदळतात, तेव्हा त्यांच्या उर्जेचे आदानप्रदान होते आणि अशा प्रकारे न्यूट्रॉन मंदावतात.
  • अशा न्यूट्रॉन्सना तापीय न्यूट्रॉन म्हणतात जे इंधनातील U235 चे विखंडन करतात.

नियामकाचे इष्ट गुणधर्म

  • त्याची उष्मा वाहकता जास्त असावी कारण न्यूट्रॉन आणि नियामकामध्ये खूप जास्त दराने उष्णता हस्तांतरण आवश्यक आहे.
  • ते रासायनिकदृष्ट्या स्थिर असावे आणि न्यूक्लीय प्रारणामुळे विघटित होऊ नये.
  • त्याने न्यूट्रॉन्स शोषून घेऊ नये परंतु न्यूट्रॉन्स शक्य तितक्या लवकर मंदवावेत.
  • त्याला उच्च दाब आणि तापमानावर काम करावे लागत असल्याने त्याची क्षरण प्रतिरोधकता जास्त असावी.

 

The Nuclear Reactor Question 12:

क्षमतेनुसार भारतातील सर्वात मोठ्या अणुऊर्जा केंद्राचे नाव सांगा?

  1. तारापूर
  2. काक्रापार
  3. कैगा
  4. कुडनकुलम

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : कुडनकुलम

The Nuclear Reactor Question 12 Detailed Solution

योग्य उत्तर कुडनकुलम आहे.

  • कुडनकुलम अणुऊर्जा प्रकल्प हे क्षमतेनुसार भारतातील सर्वात मोठे अणुऊर्जा केंद्र आहे.

Key Points 

  • कुडनकुलम अणुऊर्जा प्रकल्प भारतातील तमिळनाडू राज्यातील तिरुनेलवेली जिल्ह्यात चेन्नईच्या दक्षिणेस 650 किमी अंतरावर आहे.
  • वीज प्रकल्प पूर्ण झाल्यावर त्याची एकत्रित क्षमता 6000 मेगा वॅट असेल.
  • भारतातील अणुऊर्जा संशोधनाचे जनक डॉ. होमी जहांगीर भाभा यांच्या प्रयत्नांनी 1948 मध्ये अणुऊर्जा आयोगाची स्थापना करण्यात आली.
  • भारतातील पहिली अणुसंशोधन अणुभट्टी 'अप्सरा'ने ट्रॉम्बे (मुंबईजवळ) येथे काम करण्यास सुरुवात केली परंतु भारतातील पहिली अणुऊर्जा अणुभट्टी 1969 मध्ये तारापूर येथे स्थापन झाली.
  • अणुऊर्जेच्या उत्पादनासाठी युरेनियम, थोरियम आणि जड पाणी लागते, युरेनियम झारखंड, राजस्थान आणि मेघालयमध्ये आढळते.

भारताचे महत्त्वाचे अणुऊर्जा प्रकल्प
अणुभट्टी राज्य
तारापूर महाराष्ट्र
कुडनकुलम (रशियाच्या मदतीने) तामिळनाडू
कल्पक्कम तामिळनाडू
कैगा कर्नाटक
काक्रापार गुजरात
जैतापूर (फ्रान्सच्या मदतीने) महाराष्ट्र
रावतभाटा (कॅनडाच्या मदतीने) राजस्थान

The Nuclear Reactor Question 13:

अणू भट्टी हे ___________ च्या मदतीने अणुऊर्जा निर्माण करणारे उपकरण आहे.

  1. अणू संमीलन
  2. अनियंत्रित शृंखला अभिक्रिया
  3. नियंत्रित शृंखला अभिक्रिया
  4. इंधन म्हणून ग्रेफाइट

Answer (Detailed Solution Below)

Option 3 : नियंत्रित शृंखला अभिक्रिया

The Nuclear Reactor Question 13 Detailed Solution

योग्य उत्तर नियंत्रित शृंखला अभिक्रिया आहे.

  • अणू भट्टी हे एक साधन आहे ज्यामध्ये अणु अभिक्रिया घडतात आणि शृंखला अभिक्रिया नियंत्रित केली जाते ज्यामुळे मोठ्या प्रमाणात स्थिर उष्णता सोडली जाते, ज्यामुळे ऊर्जा निर्माण होते.

Key Points

  • अणू विखंडन ही प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये अणूचे केंद्रक विभाजित होते, हलक्या अणू आणि न्यूट्रॉनचे केंद्रक बनते.
  • या उत्पादनांचे वस्तुमान मूळ वस्तुमानापेक्षा कमी असते.
  • अणुभट्ट्या हे अणू ऊर्जा प्रकल्पाचे हृदय असतात.
    • त्यामध्ये विखंडन नावाच्या भौतिक प्रक्रियेद्वारे उष्णता निर्माण करणाऱ्या आण्विक शृंखला अभिक्रिया असतात आणि नियंत्रित करतात.
    • वाफ तयार करण्यासाठी उष्णता वापरली जाते जी वीज तयार करण्यासाठी टर्बाइन फिरवते.

Additional Information

  • युनायटेड स्टेट्समधील 95 सह जगभरात 450 हून अधिक व्यावसायिक अणुभट्ट्यांसह, अणुऊर्जा उपलब्ध कार्बन मुक्त विजेचा सर्वात मोठा स्त्रोत आहे.
  • अणुभट्ट्या अणुइंधनासाठी युरेनियम वापरतात.
    • युरेनियमची लहान सिरॅमिक गोळ्यांमध्ये प्रक्रिया केली जाते आणि सीलबंद धातूच्या नळ्यांमध्ये एकत्रित केले जाते ज्याला इंधन रॉड म्हणतात.
    • सामान्यत: यापैकी 200 हून अधिक रॉड्स इंधन जोडणी तयार करण्यासाठी एकत्रित केले जातात.
    • शक्ती पातळीवर अवलंबून, अणुभट्टीचा गाभा सामान्यत: दोनशे जोडणींनी बनलेला असतो.
  • अणुभट्टीचे मुख्य काम म्हणजे अणुविखंडन करणे आणि नियंत्रित करणे - अशी प्रक्रिया जिथे अणू विभाजित होतात आणि ऊर्जा बाहेर सोडतात.
  •  युनायटेड स्टेट्समधील सर्व व्यावसायिक अणुभट्ट्या हलक्या पाण्याच्या अणुभट्ट्या आहेत.
  • याचा अर्थ ते कूलंट आणि न्यूट्रॉन मॉडरेटर म्हणून सामान्य पाणी वापरतात.

The Nuclear Reactor Question 14:

अणुभट्ट्यांमध्ये द्रव सोडियमचा वापर केला जातो. त्याचे कार्य काय आहे?

  1. अभिक्रिया उत्पादन गोळा करणे
  2. उष्मा विनिमयक म्हणून कार्य करणे
  3. साखळी अभिक्रिया नियंत्रित करण्यासाठी न्यूट्रॉन शोषून घेणे
  4. न्यूट्रॉनची गती कमी करण्यासाठी मंदक म्हणून कार्य करणे

Answer (Detailed Solution Below)

Option 2 : उष्मा विनिमयक म्हणून कार्य करणे

The Nuclear Reactor Question 14 Detailed Solution

संकल्पना:

अणुभट्टी:

  • अणुभट्टीमध्ये, ऊर्जा न्यूक्लीय विखंडन अभिक्रियेद्वारे निर्माण होते.
  • अणुभट्टीमध्ये एक काँक्रीट कक्ष असतो आणि या काँक्रीट कक्षामध्ये एक स्टील पात्र असते. या स्टील पात्रामध्ये न्यूक्लीय विखंडन अभिक्रिया होते.
  • इंधन दंड: इंधन दंड स्टील कक्षामध्ये ठेवले जातात.
    • हे दंड विखंडनीय पदार्थापासून बनलेले असतात. सामान्यतः, इंधन दंड युरेनियम-235,, थोरियम इत्यादींपासून बनलेले असतात.
  • मंदक: त्याचा वापर जलद गतीने जाणाऱ्या न्यूट्रॉनची गती कमी करण्यासाठी केला जातो.
  • नियंत्रण दंड: हे दंड इंधन दंडांमध्ये ठेवले जातात. ते साखळी अभिक्रिया नियंत्रित करण्यासाठी वापरले जातात. नियंत्रण दंड सामान्यतः कॅडमियमपासून बनलेले असतात.
    • अणुभट्ट्या नियंत्रण दंडांच्या माध्यमातून नियंत्रित केल्या जातात जे बोरॉन किंवा कॅडमियम (Cd) सारख्या मजबूत न्यूट्रॉन-शोषक पदार्थापासून बनलेले असतात.
  • शीतक: अभिक्रियेदरम्यान निर्माण होणारी उष्णता शोषून घेण्यासाठी ते वापरले जाते.

F1&F2 U.B Shashi 19 07 2019 D 8

स्पष्टीकरण:

  • द्रव सोडियम अणुभट्टीपासून निर्माण होणारी उष्णता शोषून घेते आणि ती पाण्याकडे हस्तांतरित करते ज्यामुळे वाफ निर्माण होते, जी टर्बाइन चालवण्यासाठी वापरली जाते आणि वीज निर्माण होते.
  • म्हणूनच द्रव सोडियम उष्णता विनिमयक म्हणून कार्य करते. म्हणूनच पर्याय 2 बरोबर आहे.

The Nuclear Reactor Question 15:

फास्ट ब्रीडर अणुभट्टीमध्ये वापरला जाणारा मॉडरेटर:

  1. जड पाणी
  2. ग्रेफाइट
  3. साधे पाणी
  4. यापैकी नाही

Answer (Detailed Solution Below)

Option 4 : यापैकी नाही

The Nuclear Reactor Question 15 Detailed Solution

प्लुटोनियम-239 ब्रीडर अणुभट्टीला सामान्यतः फास्ट ब्रीडर अणुभट्टी म्हणतात.

सोडियमचा वापर थंड होण्यासाठी आणि उष्णता हस्तांतरणासाठी केला जातो.

फास्ट ब्रीडरला हलक्या पाण्याच्या अणुभट्टीपेक्षा U-235 चे जास्त, सामान्यतः 15 ते 30% संवर्धन आवश्यक असते.

अणुभट्टी इंधन नॉन-फिशनेबल U-238 ने झाकलेले असते.

ब्रीडर अणुभट्टीमध्ये कोणताही मॉडरेटर म्हणजेच मंदक वापरला जात नाही, कारण वेगवान न्यूट्रॉन U-238 ला Pu-239 मध्ये रूपांतरित करण्यात अधिक कार्यक्षम असतात.

न्यूट्रॉनचा वेग कमी करण्यासाठी जड पाण्याचा वापर शीतलक म्हणून केला जातो.

Get Free Access Now
Hot Links: teen patti tiger teen patti mastar teen patti star