शाब्दिक युक्तिवाद MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Verbal Reasoning - मोफत PDF डाउनलोड करा

(A) व (R) दोन्ही बरोबर आहेत; आणि (R) हे (A) चे अचूक स्पष्टीकरण आहे हे योग्य उत्तर आहे.

Important Points 

प्रतिपादन (A): नद्यांवरील मोठी धरणे नदीच्या पूरक्षेत्रातील जमिनीची सुपीकता कमी करतात.

• हे विधान बरोबर आहे.
• नद्यांवर बांधलेली मोठी धरणे, नदीच्या नैसर्गिक प्रवाहात बदल करू शकतात आणि नदीच्या पूर मैदानावरील गाळाचे संचयन कमी करू शकतात.
• गाळ हा पोषक तत्वांनी समृद्ध असतो, जो पूर मैदानातील मृदा समृद्ध करण्यास मदत करतो, जी शेती आणि इतर प्रकारच्या जमिनीच्या वापरासाठी महत्त्वपूर्ण असते.
• जेव्हा धरणे बांधली जातात, तेव्हा गाळ धरणाच्या मागे अडवला जातो, परिणामी असा गाळाचे पूर मैदानापर्यंत पोहोचण्याचे प्रमाण कमी होते.
• यामुळे जमिनीची सुपीकता कमी होऊ शकते, ज्यामुळे अशा क्षेत्रातील शेती आणि इतर जमीन वापर पद्धतींवर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो.

कारण (R): धरणांमुळे नदीच्या पूरक्षेत्रातील जमिनीवर गाळाचे संचयन कमी होते.

• हे कारण देखील बरोबर आहे, जे प्रतिपादनाचे तार्किकदृष्ट्या स्पष्टीकरण देते.
• धरणांमुळे गाळ व गाळवट यांना पुढे जाण्यास अडथळा निर्माण होतो, परिणामी ते धरणाच्या खाली असलेल्या पुढील क्षेत्रात जाण्यापासून रोखले जातात.
• परिणामी, पूरक्षेत्रापर्यंत पोहोचणाऱ्या गाळाचे प्रमाण कमी होते, ज्यामुळे जमिनीच्या सुपीकतेवर नकारात्मक परिणाम होतो.

म्हणून, (A) व (R) दोन्ही बरोबर आहेत; आणि (R) हे (A) चे अचूक स्पष्टीकरण आहे हे सर्वात योग्य उत्तर आहे.

Additional Information 

धरणांचा पर्यावरणावर होणारा परिणाम:

अधिवास विखंडन:

• माशांना पुढे जाण्यासाठी विशेष यंत्रणा नसल्यामुळे, धरणे माशांसाठी एक अडथळा निर्माण करतात. माशांना अंडी घालण्यासाठी स्थलांतर करणे आणि नदीच्या बाजूने खालच्या तसेच वरच्या दिशेने पुनरुत्पादन करण्याची आवश्यकता असते.

पूर आणि सभोवतालच्या अधिवासाचा नाश:

• नद्या धरणाच्या वरच्या दिशेला एक जलाशय तयार करतात, परिणामी जलाशयातील पाणी सभोवतालच्या वातावरणात पसरते. यामुळे तेथे पूर्वी अस्तित्वात असलेल्या परिसंस्था आणि अधिवासांना पूराचा धोका संभवू शकतो. अशा पुरांमुळे मृत्यू होऊ शकतो किंवा
• वनस्पती, वन्यजीव आणि मानवांसह अनेक भिन्न सजीवांचे विस्थापन करावे लागते.

हरितगृह वायू:

• धरणांच्या सभोवतालच्या वस्तीला पूर आल्याने झाडे आणि इतर वनस्पतींचे जीवन नष्ट होते.
• नंतर, त्यांचे विघटन होऊन मोठ्या प्रमाणात कार्बन वातावरणात सोडला जातो.

धरणाच्या मागील गाळाचे संचयन:

• धरणग्रस्त नदी पुढे मुक्तपणे वाहत नसल्यामुळे, नैसर्गिकरित्या खाली संचयित झालेला गाळ धरणाच्या मागे जमा होऊन नवे नदीतट, नदीचे त्रिभुज क्षेत्र, जलोढ पंखाकृती क्षेत्र, गुंफित नद्या, नालाकृती सरोवरे, पुरतट आणि किनारतट निर्माण होतात.
• अवसादनातील या बदलांमुळे, वनस्पती जीवन व प्राणी जीवनात तसेच ते कशाप्रकारे वितरित होतात यात नाट्यमय रूपांतर होऊ शकते.

प्रवाहाच्या दिशेने होणारी गाळाची धूप:

• धरणाच्या ऊर्ध्व गाळाच्या प्रवाहावरील निर्बंधांमुळे, एकदा खालच्या प्रवाहात वाहून गेलेल्या गाळाच्या अभावामुळे गाळाच्या भारात कमतरता निर्माण होते, परिणामी प्रवाहाच्या दिशेने होणारी गाळाची धूप वाढते.
• गाळाच्या भाराच्या अभावामुळे, नदीचे पात्र कालांतराने खोल व अरुंद होत जाते, भूमिगत जलपातळी, नदीच्या प्रवाहाचे एकसंधीकरण, वन्यजीवांचे आश्रयस्थान कमी होत जाते आणि किनारपट्टी व त्रिभुज क्षेत्रापर्यंत पोहोचणारा गाळ कमी होत जातो.

स्थानिक माशांच्या संख्येवर नकारात्मक परिणाम:

• सामान्यतः, स्थानिक माशांच्या प्रजाती धरण बांधल्यानंतर अस्तित्वात असलेल्या नवीन वातावरणाशी जुळवून घेत नाहीत आणि जगू शकत नाहीत. परिणामी स्थानिक माशांच्या संख्येत घट होते.

मिथाइल-पाऱ्याचे उत्पादन:

• जलाशयांमधील अस्वच्छ पाणी अशी परिस्थिती निर्माण करते, जेथे कुजणाऱ्या वनस्पतींमधून सेंद्रिय पदार्थांचे विघटन हे अकार्बनी पाऱ्याचे मिथाइल-पाऱ्यामध्ये रूपांतर करू शकते.
• दुर्दैवाने, मिथाइल-पारा जलाशयांमध्ये जैव-संचय करतात, जे जलाशयातील मासे खाणाऱ्या मानव आणि वन्यजीवांवर हानिकारक परिणाम करतात.

विधान:

व्यवस्थापक आपल्या कार्यालयाच्या पहारेकऱ्याला सांगतो - "सदर पार्सल श्री. पीटर यांना त्यांच्या निवासस्थानी द्या आणि ताबडतोब परत या. उशीर होण्याची शक्यता असल्यास त्याबाबत मला कळवा". 

गृहीतके:

I. पहारेकरी सूचना दिल्याशिवाय उशीरा येण्याची माहिती देत नाही.

→ स्पष्टपणे, हे एक आठवण करून देणारे विधान आहे. आणि हे व्यवस्थापकाचे असे एक अंतर्ज्ञान आहे की; जर त्याने पहारेकऱ्याला सूचना दिली नाही, तर तो त्याच्या उशीरा येण्याची माहिती देणार नाही. म्हणून, गृहीतक I अंतर्निहित आहे.

II. पहारेकरी आपल्या व्यवस्थापकाच्या सूचनांचे पालन करत नाही.​

→ स्पष्टपणे, पहारेकऱ्याने आपल्या व्यवस्थापकाच्या सूचनांचे पालन करणे अपेक्षित आहे. म्हणून, गृहीतक II अंतर्निहित नाही.

म्हणून, "केवळ गृहीतक I अंतर्निहित आहे" हे योग्य उत्तर आहे.

दिलेल्या निवेदनानुसार,

निष्कर्ष I: हे अनुसरत नाही, कारण अशा कर्मचार्‍यांवर काही प्रमाणात कारवाई केली पाहिजे, परंतु त्यांना काढून टाकणे हा पर्याय नाही.

निष्कर्ष II: हे असे आहे कारण असे कर्मचारी कंपनीचे नाव खराब करतात.

म्हणून, “केवळ निष्कर्ष ।।” अनुसरण करतो.

विधान: देश X मधील नागरिकांच्या परदेशात स्थलांतरीत मोठ्या प्रमाणात वाढ होत आहे कारण X देशामध्ये बेरोजगारीचे प्रमाण वाढत आहे.

(I) X देशामध्ये बेरोजगारीचे प्रमाण वाढत असल्याने, X देशाच्या नागरिकांना जगण्यासाठी पर्यायी उत्पन्नाचे स्रोत उपलब्ध करून दिले पाहिजेत.

(II) भरीव फी लादल्याने X देशाची बेरोजगारी समस्या कमी होऊ शकत नाही.

म्हणून, केवळ कार्यवाही (I) खालीलप्रमाणे आहे.

म्हणून, योग्य उत्तर पर्याय (1) आहे.

Additional Information

विधाने आणि कारवाईचे प्रश्न सोडवताना काही नियम लक्षात ठेवले पाहिजेत.

नियम 1. विचार करण्याची पद्धत निष्पक्ष आणि तटस्थ ठेवा. कारवाईचा निर्णय घेण्यासाठी वैयक्तिक धारणा वापरता कामा नये.

नियम 2. पहिली पायरी म्हणजे समस्येचे मूळ कारण ओळखणे. एकदा समस्येचे निराकरण झाल्यानंतर, कारवाईचा मार्ग शोधण्यासाठी तार्किक मानसिकतेचा वापर केला पाहिजे.

नियम 3. कारवाई करताना कोणताही टोकाचा भाग नसावा.

नियम 4. कारवाई परिस्थितीत दिलेल्या समस्येचे निराकरण, कमी किंवा छोटी करण्यास सक्षम असणे आवश्यक आहे.

विधान:

ते एका तासात निघून जातील, परंतु आता मला माझे धडे शिकायचे आहेत, त्यामुळे मी त्यांना निरोप देऊ शकणार नाही.

गृहीतके:

1. अभ्यास पूर्ण होण्यासाठी एक तासापेक्षा अधिक वेळ लागेल.

2. निघणारे पाहुणे हे निघण्यापूर्वी त्यांचा निरोप घेईन अशी अपेक्षा करत नाहीत.

स्पष्टीकरण:

निघणाऱ्या पाहुण्यांच्या अपेक्षांबाबत काहीही नमूद केलेले नाही. अशा प्रकारे, गृहीतक 2 अंतर्निहित नाही.

म्हणून, केवळ गृहितक 1 वैध आहे कारण अभ्यास पूर्ण होण्यासाठी एक तासापेक्षा अधिक वेळ लागेल त्यामुळे तो त्यांना निरोप देऊ शकणार नाही.

म्हणून, "केवळ गृहीतक 1 वैध आहे" हे बरोबर उत्तर आहे.

असे गृहीत धरले जाऊ शकते की IIM चांगले व्यवस्थापन अभ्यास प्रदान करते म्हणूनच Y ने X ला सल्ला दिला. म्हणून गृहितक 1 युक्तिवादाचे समर्थन करते.

जर Y हा X ला सल्ला देत असेल, तर X हा Y चे ऐकतो असे गृहीत धरले जाऊ शकते. म्हणून, गृहीतक 2 युक्तिवादाचे समर्थन करते.

टीप:

जेव्हा तुम्ही एखाद्याला सल्ला देत असता तेव्हा तुम्ही असे गृहीत धरू शकता की ती व्यक्ती तुमचा सल्ला ऐकण्यास तयार आहे. म्हणजेच, असे गृहितक असण्याची शक्यता आहे.

अशाप्रकारे, या प्रश्नात, दुसरे गृहितक निहित आहे. जेव्हा Y हा X ला सल्ला देत असेल तेव्हा X त्याचा सल्ला ऐकेल असे तो गृहीत धरत असेल.

वरील विधानावरून आम्हाला भारतीय प्रसारमाध्यमांच्या सर्वात चर्चेच्या विषयाची माहिती मिळते. ती म्हणजे राजकारण.

परंतु प्रदान केलेली माहिती आम्हाला प्रत्येक भारतीयांच्या आवडी-निवडीचा निष्कर्ष काढण्यासाठी पुरेसे नाही.
म्हणून, । अनुसरत नाही.

दुसरीकडे, आम्ही सहजपणे असा निष्कर्ष काढू शकतो की भारतीय प्रेक्षकांच्या मोठ्या भागाला राजकीय विषयांवर चर्चेची आवड आहे ज्यामुळे प्रसारमाध्यम वारंवार चर्चेसाठी विषय म्हणून वापरतो.
म्हणून, निष्कर्ष II अनुसरण करतो.

म्हणूनच, केवळ निष्कर्ष II अनुसरण करतो.

• विधानामध्ये विद्यार्थी 1 हा विद्यार्थी 2 कडे अभ्यासासाठी तयार केलेल्या टिपणांची मागणी करत आहे, अशा प्रकारे आपण असे गृहीत धरू शकतो की विद्यार्थी 2 ने “टिपणे तयार केली आहेत”.
• विधानात स्पष्टपणे नमूद केले आहे की विद्यार्थी 1 ला टिपणे  "अभ्यासासाठी" हवी आहेत, म्हणून आम्ही असे गृहीत धरू शकत नाही की त्याला "त्याच्या आकलनाची पडताळणी करायची आहे".
• म्हणून, केवळ I अनुस्यूत आहे.

निष्कर्ष:

I. शाळेत पाळले जाणारे नियम योग्य नाहीत → असत्य (काही विद्यार्थी कठोर नियम असूनही योग्य वर्तन करीत नाहीत)

II. अशा विद्यार्थ्याला शाळेतून काढून टाकले जावे → खोटे (असे बरेच विद्यार्थी आहेत जे अयोग्य वागतात आणि अशा विद्यार्थ्यांना शाळेतून काढून टाकल्याने देखील त्यांचे वर्तन सुधारत नाही)

म्हणून, दिलेला कोणताही निष्कर्ष अनुसरण करीत नाही.

गृहीतके:

I. शाळेच्या इमारतीची दुरुस्ती केल्याशिवाय शिक्षणाचा दर्जा सुधारणे शक्य नाही. → गृहीतक I अंतर्निहित नाही.

दिलेल्या विधानात शाळेच्या इमारतीच्या दुरवस्थेचा उल्लेख आहे, ज्याचा शैक्षणिक दर्जाशी काहीही संबंध नाही.

II. कार्यालयीन इमारतीच्या दुरुस्ती व रंगकामासाठी निधीची आवश्यकता आहे. → गृहीतक II अंतर्निहित नाही.

विधानात निधीबाबत काहीही नमूद केलेले नाही. म्हणून, हे गृहीतक दिलेल्या विधानात अंतर्निहित नाही.

म्हणून, गृहीतक I किंवा II कोणतेही गृहीतक अंतर्निहित नाही.

विधानात असे म्हटले आहे की मानवी शरीर सूर्यप्रकाशाच्या सहाय्याने स्वतःच जीवनसत्त्व D तयार करू शकते.

म्हणूनच, हे सुरक्षितपणे गृहित धरले जाऊ शकते की मानवी शरीरात त्याच्या जीवनसत्त्व Dच्या आवश्यक प्रमाणासाठी आहारावर अवलंबून राहणे आवश्यक नाही.

अशा प्रकारे धारणा I समाधान करते.

तथापि, विधानात कोणाच्याही जीवनसत्त्व Dच्या कमतरतेबद्दल चर्चा केलेली नाही.

म्हणून, धारणा II समधान करत नाही.

केवळ धारणा I समाधान करते

धुम्रपान आरोग्यासाठी हानिकारक आहे तरीही लोक धूम्रपान करतात. मात्र सार्वजनिक ठिकाणी धुम्रपान करण्याबाबत युक्तिवाद आहे. म्हणून, गृहीतक 1 अंतर्निहित नाही. जर एखादी व्यक्ती सार्वजनिक ठिकाणी धूम्रपान करत असेल तर त्याच्या धूम्रपानामुळे इतरांच्या आरोग्यावरही परिणाम होतो. म्हणून, गृहीतक 2 अंतर्निहित आहे.

संकल्पना: दिलेले निष्कर्ष विधानांचे पालन करत आहेत की नाही हे ठरवण्यासाठी आपल्याला दिलेल्या विधानाचे परीक्षण करावे लागेल आणि नंतर निष्कर्षांचे विश्लेषण करावे लागेल.

विधान:

MA (सामाजिक कार्य) अभ्यासक्रमाच्या प्रवेशासाठी, सामाजिक कार्याच्या पूर्वीच्या अनुभवाची अट प्रवेश समिती सर्वोत्तम उमेदवारांसाठी शिथिल करू शकते.

स्पष्टीकरण:

निवेदनात म्हटले आहे की जर उमेदवार सर्वोत्तम असेल तर त्याच्या MA (सामाजिक कार्य) प्रवेशासाठी आवश्यक किंवा पूर्वीच्या अनुभवाची अट  कमी केली जाऊ शकते.

निष्कर्ष:

I. MA (सामाजिक कार्य) च्या काही विद्यार्थ्यांना सामाजिक कार्याचा पूर्वीचा अनुभव असेल.

जे विद्यार्थी सर्वोत्तम नाहीत त्यांना पूर्व अनुभव घेणे आवश्यक आहे.

तर, निष्कर्ष I अनुसरण करतो.

II. MA (सामाजिक कार्य) च्या काही विद्यार्थ्यांना सामाजिक कार्याचा पूर्वीचा अनुभव नसेल.

अव्वल विद्यार्थ्यांना पूर्वीचा अनुभव नसेल.

तर, निष्कर्ष II अनुसरण करतो.

जसे की हे पाहिले जाऊ शकते की दोन्ही विधाने सत्य आहेत.

म्हणून, बरोबर उत्तर "निष्कर्ष I आणि निष्कर्ष II दोन्ही अनुसरण करतात." हे असावे.

येथे, शाश्वत विकासासाठी घरे ऊर्जा कार्यक्षम बनवणे हा उद्देश आहे.

तापदीप्त विजेच्या दिव्याऐवजी छोटे प्रतिदीप्त दिवे (CFL) लावणे, हे एखाद्याच्या घरातील ऊर्जा कार्यक्षम बनवण्यासाठी एक उपयुक्त पाऊल आहे कारण CFL मध्ये तापदीप्त विजेच्या दिव्याच्या तुलनेत कमी ऊर्जा वापरली जाते.

म्हणून, गृहीतक I विधानात अंतर्निहित आहे.

गृहीत II मध्ये नमूद केल्याप्रमाणे घराभोवती चांगले उद्यान आणि कार्यक्षम ऊर्जा वापर यांच्यात कोणताही संबंध नाही.

म्हणून, गृहीतक II अंतर्निहित नाही

म्हणून, केवळ गृहितक I अंतर्निहित आहे.

निष्कर्ष 1 सत्य आहे.

एलईडीलासुद्धा तापदिप्त बल्बच्या प्रकाशासारखाच प्रकाश निर्माण करण्यासाठी कमी उर्जेची आवश्यक असते.

एलईडी बल्ब तापदिप्त बल्बपेक्षा अधिक प्रकाश प्रदान करतात.

निष्कर्ष 2 सत्य आहे.

एलईडी बल्ब एलईडी तंत्रज्ञानाचा वापर करतात जे ऊर्जेचे बिल कमी करते आणि तापदिप्त बल्बपेक्षा अधिक पर्यावरणास अनुकूल असतात.

म्हणूनच, I आणि II  दोघेही अनुसरण करतात.