खालीलपैकी कोणत्या धार्मिक सुधारवादी संघटनेने शाहू महाराजांना सर्वाधिक प्रभावित केले?

  1. आर्य समाज
  2. सत्यशोधक समाज
  3. ब्राम्हो समाज
  4. प्रार्थना समाज

Answer (Detailed Solution Below)

Option 1 : आर्य समाज
Free
UPSC CDS 01/2025 General Knowledge Full Mock Test
8.1 K Users
120 Questions 100 Marks 120 Mins

Detailed Solution

Download Solution PDF

योग्य उत्तर - आर्य समाज. 

  • शाहू महाराजांनी आर्य समाजाने केलेल्या कार्याचे कौतुक केले.
  • त्यांनी जाहीर केले की "मी आर्य समाजाचा सदस्य आहे".
  • त्यांनी राजाराम हायस्कूल आणि राजाराम महाविद्यालय प्रशासकीय उद्देशाने आर्य समाजाला दिले होते.
  • 1918 मध्ये कोल्हापुरात त्यांनीआर्य समाज शाखा सुरु केली होती.
  • त्यांनी शाळांमध्ये "सत्यार्थ प्रकाश" शिकविण्याचीही सक्ती केली.

राजश्री शाहू महाराज - 

  • त्यांचा जन्म 1874 मध्ये कोल्हापुरातील कागल गावात घाटगे मराठा कुटुंबात झाला. 
  • त्यांनी त्यांच्या राज्यात खालच्या जातीच्या विषयांसाठी काम केले.
  • जाती-धर्म याची पर्वा न करता सर्वांना प्राथमिक शिक्षण देणे हा त्यांचा सर्वात महत्वाचा प्राधान्यक्रम होता. 
  • वेदोक्त विवाद- जेव्हा राजघराण्यातील ब्राम्हण पुरोहितांनी वैदिक शास्त्रानुसार ब्राम्हण नसलेल्यांचा संस्कार करण्यास नकार दिला, तेव्हा त्यांनी पुरोहितांना काढून टाकले आणि एका मराठा तरुणाची ब्राम्हणेंतरांचे धार्मिक शिक्षक म्हणून नेमणुक करण्याचे धाडसी पाऊल त्यांनी उचलले. क्षत्र जगद्गुरु (क्षत्रियांचे जागतिक शिक्षक) ही पदवी दिली.  
  • पहिले क्षत्र जगद्गुरू सदाशिव पाटील-बेनाडीकर होते.
  • हे वेदोक्त विवाद म्हणून ओळखले जात असे.
  •  शाहू छत्रपतींनी 1906 मध्ये विणकाम आणि सूत गिरणी सुरु केली. 
  • पंचल, देवदन्या, नाभिक, शिंपी, धोर-चांभार समुदाय तसेच मुस्लिम, जैन आणि ख्रिश्चन अशा विविध जाती व धर्मांसाठी वसतिगृहे स्थापन केली.  
  • शाहूंनी जातीभेद आणि अस्पृश्यता या संकल्पना नष्ट करण्यासाठी खूप प्रयत्न केले.
  •  त्यांनी अस्पृश्य जातींसाठी सरकारी नोकरीत (कदाचित पहिल्यांदाच ज्ञात) आरक्षण प्रणाली सुरु केली.
  • निपाणी येथे त्यांनी "डेक्कन रयत संस्था" स्थापन केली.
  • 1917 मध्ये त्यांनी विधवा पुर्नविवाह कायदेशीर केला आणि बालविवाह रोखण्यास मदत केली.
  • 1920 मध्ये कोल्हापुरात त्यांनी सत्यशोधक समाजाची शाखा उघडली. 
  • 1920 मध्ये राजश्री शाहूंनी मुलींना देवाला अर्पण करण्याच्या देवदासी प्रथेवर बंदी घालणारा कायदा लागू केला.
  • कानपूरमधील 13 व्या "अखिल भारतीय कुर्मी क्षत्रिय परिषद" चे ते अध्यक्ष होते.   
  • "माणगाव अस्पृशांची परिषद" येथे त्यांनी संबोधित केले, तेथे बी. आर आंबेडकर यांचे नेतृत्व स्वीकारण्याचा त्यांनी सल्ला दिला.    
  • 1920 मध्ये भावनगर गुजरातमधील "आर्य धर्म परिषद" चे ते अध्यक्ष होते.
  • शाहू महाराजांना मदत करणारे लोक म्हणजे केशवराव ठाकरे, भास्करराव जाधव, मुकुंदराव पाटील.
  •  केंब्रिज विद्यापीठाने त्यांना "एल.एल.डी डिग्री" दिली.
  • भाई माधवराव बागल म्हणाले होते की "ते राजा होते पण लोकशाही राजा होते".
Latest CDS Updates

Last updated on Jun 25, 2025

-> The UPSC CDS Exam Date 2025 has been released which will be conducted on 14th September 2025.

-> Candidates had applied online till 20th June 2025.

-> The selection process includes Written Examination, SSB Interview, Document Verification, and Medical Examination.  

-> Attempt UPSC CDS Free Mock Test to boost your score.

-> Refer to the CDS Previous Year Papers to enhance your preparation. 

Get Free Access Now
Hot Links: teen patti wealth online teen patti yono teen patti