Theories of Intelligence MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for Theories of Intelligence - मोफत PDF डाउनलोड करा

चार्ल्स स्पिअरमनने 1923 साली हा सिद्धांत मांडला होता.

• त्याच्या सिद्धांतानुसार, बुद्धिमत्तेचे दोन घटक असतात: 'g' आणि 's', जेथे 'g' चा अर्थ सामान्य घटक आणि 's' चा अर्थ विशिष्ट घटक असा आहे.

Key Points

• स्पिअरमन यांच्या मते, 'g' घटक वेगवेगळ्या कार्यांसाठी जबाबदार असतो, जे सर्व लोकांसाठी समान असतात.
• g-घटक, ही सर्व संज्ञानात्मक कार्ये प्रभावीपणे करण्याची सार्वत्रिक जन्मजात क्षमता आहे.
• सामान्य घटक (g) एकूणच संज्ञानात्मक क्षमतेला अधोरेखित करतो आणि विशिष्ट क्षमतांचा विकास, विविध कार्ये आणि कौशल्यांमध्ये कामगिरी वाढवणे याचे समर्थन करतो.

Hint

• प्रत्येक व्यक्तीमध्ये सामान्य घटक मोठा असतो: हे अयोग्य आहे. स्पिअरमनच्या सिद्धांतानुसार, सामान्य घटक (g), सर्व व्यक्तींमध्ये उपस्थित असतो; परंतु मोठ्या प्रमाणात किंवा मुख्य प्रमाणात असणे आवश्यक नाही. हा विविध विशिष्ट कौशल्यांमध्ये योगदान देणाऱ्या सार्वत्रिक संज्ञानात्मक क्षमतांबद्दल अधिक असतो.
• प्रत्येक व्यक्तीमध्ये विशिष्ट घटक मोठा असतो: हे अयोग्य आहे. विशिष्ट घटक (s), विशिष्ट कार्ये किंवा कौशल्यांशी संबंधित क्षमतांशी संबंधित असतात आणि ते व्यक्तींनुसार अवलंबून बदलतात. ते प्रत्येकामध्ये अधिक किंवा प्रबळ असेलच असे नाही.
• विशेष घटक सर्व कार्यात व्यक्तीला उपयुक्त असतो: हे अयोग्य आहे. विशिष्ट घटक (s), विशिष्ट कौशल्ये किंवा कार्यांशी संबंधित असून ते सर्व कार्ये किंवा सामान्य क्षमतांना लागू होत नाहीत.

यास्तव, आपण असा निष्कर्ष काढू शकतो की, 'क्षमतांच्या विकासासाठी सामान्य घटक पूरक आहे' हे योग्य उत्तर आहे.

एकाधिक बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत जो आठ वेगवेगळ्या प्रकारच्या बुद्धिमत्तेचे वर्णन करतो हा अमेरिकन संज्ञानात्मक मानसशास्त्रज्ञ 'हॉवर्ड गार्डनर' यांनी मांडला आहे. हा सिद्धांत यावर जोर देतो:

• बुद्धिमत्ता एकाच डोमेनशी जोडली जाऊ शकत नाही.
• प्रत्येक व्यक्तीची स्वतःची विशिष्ट क्षमता असते.
• बुद्धिमत्ता अनेक प्रकारची असते आणि सामान्य घटकाचे वर्चस्व नसते.

हा सिद्धांत सूचित करतो की जर एखाद्या शिक्षकाला पारंपारिक पद्धतीने शिकणे सोपे करण्यासाठी अडचण येत असेल, तर त्याने/तिने विद्यार्थ्याच्या अद्वितीय क्षमता आणि बुद्धिमत्तेनुसार वेगवेगळे मार्ग अवलंबले पाहिजेत.

Important Points

Refer to the diagram to know the eight types of intelligence.

म्हणून, असा निष्कर्ष काढला जाऊ शकतो की हॉवर्ड गार्डनरचा एकाधिक बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत प्रत्येक व्यक्तीच्या अद्वितीय क्षमतेवर जोर देतो.

चार्ल्स स्पिअरमनने 1923 साली हा सिद्धांत मांडला होता.

• त्याच्या सिद्धांतानुसार, बुद्धिमत्तेचे दोन घटक असतात: 'g' आणि 's', जेथे 'g' चा अर्थ सामान्य घटक आणि 's' चा अर्थ विशिष्ट घटक असा आहे.

Key Points

• स्पिअरमन यांच्या मते, 'g' घटक वेगवेगळ्या कार्यांसाठी जबाबदार असतो, जे सर्व लोकांसाठी समान असतात.
• g-घटक, ही सर्व संज्ञानात्मक कार्ये प्रभावीपणे करण्याची सार्वत्रिक जन्मजात क्षमता आहे.
• सामान्य घटक (g) एकूणच संज्ञानात्मक क्षमतेला अधोरेखित करतो आणि विशिष्ट क्षमतांचा विकास, विविध कार्ये आणि कौशल्यांमध्ये कामगिरी वाढवणे याचे समर्थन करतो.

Hint

• प्रत्येक व्यक्तीमध्ये सामान्य घटक मोठा असतो: हे अयोग्य आहे. स्पिअरमनच्या सिद्धांतानुसार, सामान्य घटक (g), सर्व व्यक्तींमध्ये उपस्थित असतो; परंतु मोठ्या प्रमाणात किंवा मुख्य प्रमाणात असणे आवश्यक नाही. हा विविध विशिष्ट कौशल्यांमध्ये योगदान देणाऱ्या सार्वत्रिक संज्ञानात्मक क्षमतांबद्दल अधिक असतो.
• प्रत्येक व्यक्तीमध्ये विशिष्ट घटक मोठा असतो: हे अयोग्य आहे. विशिष्ट घटक (s), विशिष्ट कार्ये किंवा कौशल्यांशी संबंधित क्षमतांशी संबंधित असतात आणि ते व्यक्तींनुसार अवलंबून बदलतात. ते प्रत्येकामध्ये अधिक किंवा प्रबळ असेलच असे नाही.
• विशेष घटक सर्व कार्यात व्यक्तीला उपयुक्त असतो: हे अयोग्य आहे. विशिष्ट घटक (s), विशिष्ट कौशल्ये किंवा कार्यांशी संबंधित असून ते सर्व कार्ये किंवा सामान्य क्षमतांना लागू होत नाहीत.

यास्तव, आपण असा निष्कर्ष काढू शकतो की, 'क्षमतांच्या विकासासाठी सामान्य घटक पूरक आहे' हे योग्य उत्तर आहे.

हॉवर्ड गार्डनरचा एकाधिक बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत असे सुचवितो की बुद्धिमत्ता ही एकल, अखंड गुण नसून मानवाकडे वेगवेगळ्या प्रमाणात असलेल्या विशिष्ट क्षमतांचा संग्रह आहे.

मुख्य मुद्दे

• हॉवर्ड गार्डनरचा मल्टिपल इंटेलिजेंसचा सिद्धांत हा बुद्धिमत्तेचा एक नमुना आहे जो प्रस्तावित करतो की आठ भिन्न बुद्धिमत्ता आहेत, ज्यापैकी प्रत्येक इतरांपेक्षा तुलनेने स्वतंत्र आहे.
• हॉवर्ड गार्डनरच्या बुद्धिमत्तेवरील मतानुसार प्रत्येक व्यक्तीच्या बुद्धिमत्तेचे वेगवेगळे स्तर असतात.
• गार्डनरचा असा विश्वास आहे की प्रत्येकाकडे सर्व आठ बुद्धिमत्ता आहेत, परंतु प्रत्येक व्यक्तीकडे प्रत्येक बुद्धिमत्तेचे वेगवेगळे स्तर आहेत.
• याचा अर्थ असा आहे की काही लोक भाषिक बुद्धिमत्तेत अधिक मजबूत असू शकतात, तर काही लोक तार्किक-गणितीय बुद्धिमत्तेत अधिक मजबूत असू शकतात. याचा अर्थ असा आहे की लोक वेगवेगळ्या प्रकारे त्यांची बुद्धिमत्ता शिकू शकतात आणि विकसित करू शकतात.
• अनेक बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत शिक्षणामध्ये प्रभावशाली ठरला आहे, कारण यामुळे शिक्षणाकडे अधिक वैयक्तिक दृष्टीकोन निर्माण झाला आहे.

म्हणून, आपण असा निष्कर्ष काढू शकतो की बुद्धिमत्तेबद्दल हॉवर्ड गार्डनरच्या मतानुसार प्रत्येक व्यक्तीच्या बुद्धिमत्तेचे वेगवेगळे स्तर असतात.

अतिरिक्त माहिती हॉवर्ड गार्डनरचा एकाधिक बुद्धिमत्ता सिद्धांत:

• भाषिक बुद्धिमत्ता: प्रभावीपणे संवाद साधण्यासाठी भाषेचा वापर करण्याची क्षमता, तोंडी आणि लिखित स्वरूपात.
• तार्किक-गणितीय बुद्धिमत्ता: तार्किकदृष्ट्या विचार करण्याची आणि गणिती पद्धतीने समस्या सोडवण्याची क्षमता.
• अवकाशीय बुद्धिमत्ता: तीन आयामांमध्ये विचार करण्याची आणि अवकाशीय संबंधांची कल्पना करण्याची क्षमता.
• संगीत बुद्धिमत्ता: संगीताची प्रशंसा करण्याची आणि तयार करण्याची क्षमता.
• शारीरिक-किनेस्थेटिक बुद्धिमत्ता: समस्या सोडवण्यासाठी आणि स्वतःला व्यक्त करण्यासाठी एखाद्याच्या शरीराचा वापर करण्याची क्षमता.
• परस्पर बुद्धिमत्ता:इतरांशी प्रभावीपणे समजून घेण्याची आणि संवाद साधण्याची क्षमता.
• आंतरवैयक्तिक बुद्धिमत्ता: स्वतःला आणि स्वतःचे विचार आणि भावना समजून घेण्याची क्षमता.
• निसर्गवादी बुद्धिमत्ता: निसर्गातील नमुने ओळखण्याची आणि ओळखण्याची क्षमता.

बुद्धिमत्ता म्हणजे ज्ञान प्राप्त करण्याची आणि लागू करण्याची क्षमता. समस्या सोडवण्याची, अनुभवातून शिकण्याची आणि नवीन परिस्थितींना तोंड देण्यासाठी ज्ञान लागू करण्याची क्षमता आहे.

Key Points

• बुद्धिमत्तेशी संबंधित अनेक सिद्धांत आहेत. मानवी बुद्धिमत्तेचे विविध पैलू समजून घेण्यासाठी एक फ्रेमवर्क प्रदान करण्यासाठी हे सिद्धांत प्रख्यात मानसशास्त्रज्ञांनी मांडले आहेत.
• एकाधिक बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत ज्यामध्ये आठ वेगवेगळ्या प्रकारच्या बुद्धिमत्तेचा समावेश आहे, हा अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञ हॉवर्ड गार्डनर यांनी मांडला आहे.

हा सिद्धांत यावर भर देतो:

• बुद्धिमत्ता सामान्य घटकाच्या वर्चस्वापेक्षा अनेक प्रकारची असते.
• बुद्धिमत्ता एका डोमेनशी जोडली जाऊ शकत नाही कारण प्रत्येक व्यक्तीची स्वतःची क्षमता असते.
• जटिल क्षमतांचा बहुआयामी संच म्हणून बुद्धिमत्तेचा वापर करून संस्कृती मानवी क्षमतेला कसा आकार देतात.

Important Pointsखालील तक्ता हॉवर्ड गार्डनरच्या 8 प्रकारच्या बुद्धिमत्तेची संपूर्ण कल्पना देईल.

एकाधिक बुद्धिमत्ता विविध बौद्धिक क्षमता आणि सामर्थ्य दर्शवते, तर शिकण्याच्या शैली व्यक्ती एखादे कार्य कसे करतात याबद्दल असतात.

• एकाधिक बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत हावर्ड गार्डनर यांनी त्यांच्या 1983 च्या "फ्रेम्स ऑफ माइंड" या पुस्तकात प्रथम मांडला होता, जिथे त्यांनी बुद्धिमत्तेची व्याख्या विस्तृत केली आहे आणि विविध प्रकारच्या बौद्धिक क्षमतांची रूपरेषा दिली आहे.
• हॉवर्ड गार्डनरच्या एकाधिक बुद्धिमत्तेच्या सिद्धांताने असे सुचवले आहे की लोक त्यांच्याकडे असलेली सर्व बुद्धिमत्ता घेऊन जन्माला आलेले नाहीत. या सिद्धांताने पारंपारिक कल्पनेला आव्हान दिले आहे की एकच प्रकारची बुद्धिमत्ता आहे, ज्याला सामान्य बुद्धिमत्तेसाठी "g" म्हणून ओळखले जाते, जे केवळ संज्ञानात्मक क्षमतेवर लक्ष केंद्रित करते.

Key Points 

त्याच्या मुळाशी, हा प्रस्ताव आहे की व्यक्तींमध्ये अनेक बुद्धिमत्तेचे संयोजन करण्याची क्षमता असते. MI खालील बुद्धिमत्तेचा विचार करते:

• भाषिक
• संगीतमय
• तार्किक-गणितीय
• अवकाशीय
• शारीरिक-किनेस्थेटिक
• निसर्गवादी
• आंतरवैयक्तिक
• आंतरवैयक्तिक
• माळी भावनिक बुद्धिमत्तेचा प्रस्ताव देत नाही.

त्यामुळे हे स्पष्ट आहे की बहुविध बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत भावनिक बुद्धिमत्ता वगळता इतर सर्व पर्यायांवर सूचित करतो कारण तो IQ शी संबंधित नाही.

बुद्धिमत्ता हे एक महत्त्वाचे संकल्प आहे जे व्यक्ती एकमेकांपासून कसे भिन्न आहेत हे जाणून घेण्यासाठी वापरले जाते. ते लोकांनी आपल्या आजूबाजूच्या वातावरणानुसार आपले वर्तन कसे जुळवून घेतले आहे हे समजून घेण्यास देखील मदत करते.

• अल्फ्रेड बिनेट हे पहिले मानसशास्त्रज्ञ होते ज्यांनी बुद्धिमत्तेवर काम केले. त्यांनी बुद्धिमत्ता ही चांगले निर्णय घेण्याची, चांगले समजून घेण्याची आणि चांगले कारण देण्याची क्षमता म्हणून व्याख्यायित केली.
• मानसशास्त्रज्ञांनी बुद्धिमत्तेचे अनेक सिद्धांत मांडले आहेत आणि गिलफोर्डचा सिद्धांत त्यापैकी एक आहे.

 Important Points

• जे.पी. गिलफोर्ड यांनी बुद्धिमत्तेच्या रचनेचे मॉडेल मांडले ज्यामध्ये बौद्धिक गुणधर्मांचे वर्गीकरण तीन आयामांमध्ये केले आहे: ऑपरेशन्स, सामग्री आणि उत्पादने.
• ऑपरेशन्स म्हणजे प्रतिसाद देणारा काय करतो. यामध्ये ज्ञानसंज्ञाण, स्मृती रेकॉर्डिंग, स्मृतीधारणा, विचलित उत्पादन, अभिसारी उत्पादन आणि मूल्यांकन समाविष्ट आहेत.
• सामग्री म्हणजे त्या साहित्याचे किंवा माहितीचे स्वरूप ज्यावर बौद्धिक ऑपरेशन्स केले जातात. यामध्ये दृश्य, श्रवण, प्रतीकात्मक (उदा. अक्षरे, संख्या), अर्थपूर्ण (उदा. शब्द) आणि वर्तनात्मक (उदा. लोकांच्या वर्तनाविषयीची माहिती, वृत्ती, गरजा इ.) समाविष्ट आहेत.
• उत्पादने म्हणजे प्रतिसाद देणाऱ्याने माहिती कशा स्वरूपात प्रक्रिया केली आहे. उत्पादनांचे वर्गीकरण युनिट्स, वर्ग, संबंध, सिस्टम, रूपांतरणे आणि सूचना यामध्ये केले आहे.

म्हणून, असे निष्कर्ष काढला जातो की ज्ञानसंज्ञाण हे गिलफोर्डच्या सिद्धांताचा भाग आहे.

 Hint

• नमुना सिद्धांत: जी.एच. थॉमसन यांनी नमुना सिद्धांत मांडला ज्यामध्ये असे म्हटले आहे की प्रत्येक चाचणी प्राथमिक क्षमतांच्या विशिष्ट श्रेणीचे नमुने घेते; काही विस्तृत श्रेणीसह आणि काही संकुचित श्रेणीसह. कोणत्याही दोन चाचण्यांमधील सहसंबंधाची पातळी त्यांच्यामध्ये असलेल्या क्षमतेच्या एककांच्या संख्येवर अवलंबून असते.
• गट घटक सिद्धांत: लुईस थर्स्टोन यांनी गट घटक सिद्धांत मांडला, म्हणजेच प्राथमिक मानसिक क्षमतांचा सिद्धांत. ते म्हणते की बुद्धिमत्तेत सात प्राथमिक क्षमता असतात, ज्यापैकी प्रत्येक एकमेकांपासून तुलनेने स्वतंत्र असते.
• द्रव आणि स्फटिकीकृत सिद्धांत: रेमंड कॅटेल यांनी द्रव आणि स्फटिकीकृत सिद्धांत मांडला. द्रव बुद्धिमत्ता म्हणजे नवीन परिस्थितीत विचार करण्याची, तर्कशास्त्र वापरण्याची, नवीन समस्या सोडवण्याची आणि नमुने ओळखण्याची क्षमता. स्फटिकीकृत बुद्धिमत्ता म्हणजे आयुष्यभराच्या अनुभवातून आपण साठवलेली संचित ज्ञान माहिती.

एकाधिक बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत जो आठ वेगवेगळ्या प्रकारच्या बुद्धिमत्तेचे वर्णन करतो हा अमेरिकन संज्ञानात्मक मानसशास्त्रज्ञ 'हॉवर्ड गार्डनर' यांनी मांडला आहे. हा सिद्धांत यावर जोर देतो:

• बुद्धिमत्ता एकाच डोमेनशी जोडली जाऊ शकत नाही.
• प्रत्येक व्यक्तीची स्वतःची विशिष्ट क्षमता असते.
• बुद्धिमत्ता अनेक प्रकारची असते आणि सामान्य घटकाचे वर्चस्व नसते.

हा सिद्धांत सूचित करतो की जर एखाद्या शिक्षकाला पारंपारिक पद्धतीने शिकणे सोपे करण्यासाठी अडचण येत असेल, तर त्याने/तिने विद्यार्थ्याच्या अद्वितीय क्षमता आणि बुद्धिमत्तेनुसार वेगवेगळे मार्ग अवलंबले पाहिजेत.

Important Points

Refer to the diagram to know the eight types of intelligence.

म्हणून, असा निष्कर्ष काढला जाऊ शकतो की हॉवर्ड गार्डनरचा एकाधिक बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत प्रत्येक व्यक्तीच्या अद्वितीय क्षमतेवर जोर देतो.

बुद्धिमत्ता: बुद्धिमत्तेची व्याख्या ही माहिती समजून घेण्याची, संकल्पना समजून घेण्याची आणि समस्या सोडवण्याची क्षमता म्हणून केली जाऊ शकते. हे लक्षात घेतले पाहिजे की मल्टिपल इंटेलिजेंसचा सिद्धांत हॉवर्ड गार्डनर यांनी मांडला होता. त्यांच्या मते, बुद्धिमत्तेचे 8 प्रकार खाली स्पष्ट केले आहेत:

म्हणून, असा निष्कर्ष निघतो की हॉवर्ड गार्डनरच्या मल्टिपल इंटेलिजेंसच्या सिद्धांतानुसार, शारीरिक चलनशीलता व्यक्तींना उच्च-स्तरीय शारीरिक हालचाली नियंत्रण आणि अभिव्यक्ती वापरण्यास सक्षम करते.

बुद्धिमत्तेत अनेक क्षमतांचा समावेश असतो. कार्य पूर्ण करण्यासाठी नवीन कौशल्ये आत्मसात करण्याची आणि विद्यमान ज्ञान वापरण्याची क्षमता आहे.

हॉवर्ड गार्डनर (1983) या अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञाने एकाधिक बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत मांडला. बुद्धीचे वेगवेगळे प्रकार आहेत जे एकमेकांपासून स्वतंत्र आहेत. गार्डनर प्रत्येक व्यक्तीला विविध बुद्धिमत्तेचे अद्वितीय संयोजन म्हणून पाहतात.

• हॉवर्ड गार्डनरच्या मते, "बुद्धीमत्ता ही माहितीवर प्रक्रिया करण्याची जैव-मानसिक क्षमता आहे जी समस्या सोडवण्यासाठी किंवा संस्कृतीत मूल्यवान उत्पादने तयार करण्यासाठी सांस्कृतिक सेटिंगमध्ये सक्रिय केली जाऊ शकते".
• गार्डनरच्या एकाधिक बुद्धिमत्ता(MI) चे सार हे आहे की प्रत्येक व्यक्तीकडे आठ प्रकारचे बुद्धिमत्ता असते.

Key Points

• दिलेल्या समस्येमध्ये, पूजा भाषिक बुद्धिमत्ता दाखवते. भाषिक बुद्धिमत्ता म्हणजे भाषा वापरण्याची क्षमता. बोललेले आणि लिखित शब्द कुशलतेने वापरण्याची क्षमता आहे. उच्च शाब्दिक/भाषिक बुद्धिमत्ता असलेल्या व्यक्ती स्वतःला व्यक्त करण्यासाठी, गोष्टी स्पष्ट करण्यासाठी आणि तयार करण्यासाठी शब्द आणि भाषा वापरण्यात खूप चांगले असतात. ते भाषा अस्खलितपणे, लवचिकपणे आणि कल्पकतेने वापरू शकतात. ते विविध भाषा सहज शिकू शकतात.

Important Points

हॉवर्ड गार्डनरने खालील प्रकारच्या बुद्धिमत्तेची रचना केली:

त्यामुळे, पूजा भाषिक बुद्धिमत्ता दाखवते असा निष्कर्ष काढता येतो.

बुद्धिमत्ता म्हणजे ज्ञान प्राप्त करण्याची आणि लागू करण्याची क्षमता. समस्या सोडवण्याची, अनुभवातून शिकण्याची आणि नवीन परिस्थितींना तोंड देण्यासाठी ज्ञान लागू करण्याची क्षमता आहे.

Key Points

• बुद्धिमत्तेशी संबंधित अनेक सिद्धांत आहेत. मानवी बुद्धिमत्तेचे विविध पैलू समजून घेण्यासाठी एक फ्रेमवर्क प्रदान करण्यासाठी हे सिद्धांत प्रख्यात मानसशास्त्रज्ञांनी मांडले आहेत.
• एकाधिक बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत ज्यामध्ये आठ वेगवेगळ्या प्रकारच्या बुद्धिमत्तेचा समावेश आहे, हा अमेरिकन मानसशास्त्रज्ञ हॉवर्ड गार्डनर यांनी मांडला आहे.

हा सिद्धांत यावर भर देतो:

• बुद्धिमत्ता सामान्य घटकाच्या वर्चस्वापेक्षा अनेक प्रकारची असते.
• बुद्धिमत्ता एका डोमेनशी जोडली जाऊ शकत नाही कारण प्रत्येक व्यक्तीची स्वतःची क्षमता असते.
• जटिल क्षमतांचा बहुआयामी संच म्हणून बुद्धिमत्तेचा वापर करून संस्कृती मानवी क्षमतेला कसा आकार देतात.

Important Pointsखालील तक्ता हॉवर्ड गार्डनरच्या 8 प्रकारच्या बुद्धिमत्तेची संपूर्ण कल्पना देईल.

बुद्धिमत्ता ही एक महत्त्वाची रचना आहे जी व्यक्ती एकमेकांपासून कशी वेगळी आहे हे जाणून घेण्यासाठी वापरली जाते. ते ज्या वातावरणात राहतात त्यानुसार लोक त्यांचे वर्तन कसे जुळवून घेतात हे देखील समजते. बुद्धिमत्ता ही चांगली न्याय करण्याची, चांगले समजून घेण्याची आणि तर्क करण्याची क्षमता आहे.

Key Points

• हॉवर्ड गार्डनर यांनी एकाधिक बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत मांडला. त्यांच्या मते, बुद्धिमत्ता ही एकच अस्तित्व नाही; त्याऐवजी भिन्न प्रकारचे बुद्धिमत्ता अस्तित्वात आहे.
• गार्डनरच्या एकाधिक बुद्धिमत्ता(MI) चे सार हे आहे की प्रत्येक व्यक्तीकडे आठ प्रकारचे बुद्धिमत्ता असते. यातील प्रत्येक बुद्धिमत्ता एकमेकांपासून स्वतंत्र आहे.
• नैसर्गिक बुद्धिमत्ता (नैसर्गिक जगाच्या वैशिष्ट्यांबद्दल संवेदनशीलता):
  • यामध्ये नैसर्गिक जगाशी असलेल्या आपल्या नातेसंबंधाची संपूर्ण जाणीव समाविष्ट आहे. वनस्पती आणि प्राण्यांच्या विविध प्रजातींचे सौंदर्य ओळखणे आणि नैसर्गिक जगामध्ये सूक्ष्म भेदभाव करणे हे उपयुक्त आहे. शिकारी, शेतकरी, पर्यटक, वनस्पतिशास्त्रज्ञ, प्राणीशास्त्रज्ञ आणि पक्षी निरीक्षक यांच्याकडे नैसर्गिक बुद्धिमत्ता जास्त असते.

Additional Information 

गार्डनरचा एकाधिक बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत खालील चित्राद्वारे थोडक्यात समजू शकतो:-

एकाधिक बुद्धिमत्ता विविध बौद्धिक क्षमता आणि सामर्थ्य दर्शवते, तर शिकण्याच्या शैली व्यक्ती एखादे कार्य कसे करतात याबद्दल असतात.

• एकाधिक बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत हावर्ड गार्डनर यांनी त्यांच्या 1983 च्या "फ्रेम्स ऑफ माइंड" या पुस्तकात प्रथम मांडला होता, जिथे त्यांनी बुद्धिमत्तेची व्याख्या विस्तृत केली आहे आणि विविध प्रकारच्या बौद्धिक क्षमतांची रूपरेषा दिली आहे.
• हॉवर्ड गार्डनरच्या एकाधिक बुद्धिमत्तेच्या सिद्धांताने असे सुचवले आहे की लोक त्यांच्याकडे असलेली सर्व बुद्धिमत्ता घेऊन जन्माला आलेले नाहीत. या सिद्धांताने पारंपारिक कल्पनेला आव्हान दिले आहे की एकच प्रकारची बुद्धिमत्ता आहे, ज्याला सामान्य बुद्धिमत्तेसाठी "g" म्हणून ओळखले जाते, जे केवळ संज्ञानात्मक क्षमतेवर लक्ष केंद्रित करते.

Key Points 

त्याच्या मुळाशी, हा प्रस्ताव आहे की व्यक्तींमध्ये अनेक बुद्धिमत्तेचे संयोजन करण्याची क्षमता असते. MI खालील बुद्धिमत्तेचा विचार करते:

• भाषिक
• संगीतमय
• तार्किक-गणितीय
• अवकाशीय
• शारीरिक-किनेस्थेटिक
• निसर्गवादी
• आंतरवैयक्तिक
• आंतरवैयक्तिक
• माळी भावनिक बुद्धिमत्तेचा प्रस्ताव देत नाही.

त्यामुळे हे स्पष्ट आहे की बहुविध बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत भावनिक बुद्धिमत्ता वगळता इतर सर्व पर्यायांवर सूचित करतो कारण तो IQ शी संबंधित नाही.

बुद्धिमत्ता म्हणजे तर्कशुद्धपणे विचार करणे, हेतुपुरस्सर कार्य करणे, समस्यांचे निराकरण करणे आणि पर्यावरणाच्या मागण्यांना सामोरे जाण्यासाठी विविध संज्ञानात्मक क्षमतांचा संच होय.

एकाधिक बुद्धिमत्तेचा सिद्धांत:

हॉवर्ड गार्डनर यांनी हा सिद्धांत मांडला ज्यामध्ये त्यांनी बुद्धिमत्तेच्या आठ श्रेणी तयार केल्या. त्यांनी बुद्धिमत्तेची व्याख्या "बुद्धिमत्ता ही माहितीवर प्रक्रिया करण्याची जैव-मानसिक क्षमता आहे जी समस्या सोडवण्यासाठी किंवा संस्कृतीत मूल्यवान उत्पादने तयार करण्यासाठी सांस्कृतिक सेटिंगमध्ये सक्रिय केली जाऊ शकते".

बुद्धिमत्ता अधिक व्यापकपणे परिभाषित करण्यासाठी, गार्डनरने बुद्धिमत्ता परिभाषित करण्यासाठी अनेक निकष स्थापित केले:

•  मेंदूच्या नुकसानीमुळे मेंदू अलग होण्याची शक्यता
• उत्क्रांतीच्या इतिहासात त्याचे स्थान
• मुख्य ऑपरेशन्सची उपस्थिती
• एन्कोडिंगसाठी संवेदनशीलता
• एक वेगळी विकासात्मक प्रगती
• मूर्ख-सावंत, विलक्षण आणि इतर अपवादात्मक लोकांचे अस्तित्व
• प्रायोगिक मानसशास्त्र पासून समर्थन
• सायकोमेट्रिक निष्कर्षांचे समर्थन

Important Points

वर नमूद केलेल्या निकषांवरून त्याने खालील प्रकारच्या बुद्धिमत्तेची रचना केली:

म्हणून, आपण असा निष्कर्ष काढू शकतो की वरील वैशिष्ट्ये ही अंतर्वैयक्तिक बुद्धिमत्तेची वैशिष्ट्ये आहेत.