पाण्यातील रेणूंचा संयोग __________ मुळे होतो.

Question

Question

This question was previously asked in

UP TGT Science 2011 Official Paper (held on 2016)

Answer 1

संकल्पना:

हायड्रोजन बंध: हायड्रोजन अणू यांच्यातील आकर्षणाचे विद्युतस्थितिक बल, जे उच्च विद्युतऋण अणू आणि समान किंवा भिन्न रेणूंमध्ये उपस्थित असलेल्या इतर कोणत्याही विद्युतऋण अणूशी सहसंयुज बंधाने जोडलेले असते.
घन अवस्थेमध्ये, ते अधिक असते.
वायू अवस्थेमध्ये, ते कमी असते.
एकूण दोन प्रकारचे हायड्रोजन बंध आढळतात:

आंतर-रेण्वीय हायड्रोजन बंध: हे संयुगाच्या विविध रेणूंमध्ये आढळतात, परिणामी पाण्यातील विद्राव्यता वाढते आणि उत्कलन बिंदूमध्ये वाढ होते.
- उदा. HF, पाणी [H₂O] रेणू
अंतर्रेणु हायड्रोजन बंध: हे एकाच रेणूच्या विविध भागांमध्ये आढळतात, परिणामी पाण्यातील विद्राव्यता कमी होते आणि उत्कलन बिंदू देखील कमी होतो.
- उदा. o - नायट्रोफेनॉल

यांच्यामध्ये, O—H, N—H किंवा H—F बंध असलेले रेणू आढळतात, हायड्रोजन बंध निर्मितीमुळे हे असाधारण असे गुणधर्म दाखवतात. उदाहरणार्थ;
- ग्लिसरॉल हा एक चिकट पदार्थ आहे आणि आंतर-रेण्वीय हायड्रोजन बंधाच्या उपस्थितीमुळे त्याचा उत्कलन बिंदू खूप जास्त आहे.
- हायड्रोजन बंध, जैविक प्रणाली आणि प्रथिने व न्यूक्लिक आम्लांच्या (डीएनए, आरएनए इ.) च्या स्थिरतेमध्ये देखील महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.

स्पष्टीकरण:

द्रव किंवा घन अवस्थेतील पाण्याच्या रेणूंचा एकमेकांशी असलेला व्यापक संबंध हा एका पाण्याच्या रेणूच्या विद्युतऋण ऑक्सिजन अणू आणि समीप रेणूंच्या विद्युतधन हायड्रोजन अणूंमधील हायड्रोजन बंधांमुळे (बिंदुकित रेषा) असतो.
पाण्यामध्ये, हायड्रोजन अणु हा अधिक विद्युतऋण असलेल्या ऑक्सिजन अणुशी जोडलेला असतो. पाण्याच्या एका रेणूचा हायड्रोजन अणु हा पाण्याच्या दुसऱ्या रेणूच्या ऑक्सिजन अणुसह हायड्रोजन बंध तयार करतो.
पाण्याच्या दुसऱ्या रेणूचा हायड्रोजन अणू हा पाण्याच्या तिसऱ्या रेणूच्या ऑक्सिजन अणूसह हायड्रोजन बंध तयार करतो. हा परिणाम पाण्याचा रेणूंशी संबंधित आहे.

म्हणून, पाण्यातील रेणूंचा संयोग हायड्रोजन बंधामुळे होतो.