पाण्यातील रेणूंचा संयोग __________ मुळे होतो.

संकल्पना:

• हायड्रोजन बंध: हायड्रोजन अणू यांच्यातील आकर्षणाचे विद्युतस्थितिक बल, जे उच्च विद्युतऋण अणू आणि समान किंवा भिन्न रेणूंमध्ये उपस्थित असलेल्या इतर कोणत्याही विद्युतऋण अणूशी सहसंयुज बंधाने जोडलेले असते.
• घन अवस्थेमध्ये, ते अधिक असते.
• वायू अवस्थेमध्ये, ते कमी असते.
• एकूण दोन प्रकारचे हायड्रोजन बंध आढळतात:

1. आंतर-रेण्वीय हायड्रोजन बंध: हे संयुगाच्या विविध रेणूंमध्ये आढळतात, परिणामी पाण्यातील विद्राव्यता वाढते आणि उत्कलन बिंदूमध्ये वाढ होते.
   • उदा. HF, पाणी [H₂O] रेणू
2. अंतर्रेणु हायड्रोजन बंध: हे एकाच रेणूच्या विविध भागांमध्ये आढळतात, परिणामी पाण्यातील विद्राव्यता कमी होते आणि उत्कलन बिंदू देखील कमी होतो.
   • उदा. o - नायट्रोफेनॉल

• यांच्यामध्ये, O—H, N—H किंवा H—F बंध असलेले रेणू आढळतात, हायड्रोजन बंध निर्मितीमुळे हे असाधारण असे गुणधर्म दाखवतात. उदाहरणार्थ;
  • ग्लिसरॉल हा एक चिकट पदार्थ आहे आणि आंतर-रेण्वीय हायड्रोजन बंधाच्या उपस्थितीमुळे त्याचा उत्कलन बिंदू खूप जास्त आहे.
  • हायड्रोजन बंध, जैविक प्रणाली आणि प्रथिने व न्यूक्लिक आम्लांच्या (डीएनए, आरएनए इ.) च्या स्थिरतेमध्ये देखील महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.

स्पष्टीकरण:

• द्रव किंवा घन अवस्थेतील पाण्याच्या रेणूंचा एकमेकांशी असलेला व्यापक संबंध हा एका पाण्याच्या रेणूच्या विद्युतऋण ऑक्सिजन अणू आणि समीप रेणूंच्या विद्युतधन हायड्रोजन अणूंमधील हायड्रोजन बंधांमुळे (बिंदुकित रेषा) असतो.
• पाण्यामध्ये, हायड्रोजन अणु हा अधिक विद्युतऋण असलेल्या ऑक्सिजन अणुशी जोडलेला असतो. पाण्याच्या एका रेणूचा हायड्रोजन अणु हा पाण्याच्या दुसऱ्या रेणूच्या ऑक्सिजन अणुसह हायड्रोजन बंध तयार करतो.
• पाण्याच्या दुसऱ्या रेणूचा हायड्रोजन अणू हा पाण्याच्या तिसऱ्या रेणूच्या ऑक्सिजन अणूसह हायड्रोजन बंध तयार करतो. हा परिणाम पाण्याचा रेणूंशी संबंधित आहे.

म्हणून, पाण्यातील रेणूंचा संयोग हायड्रोजन बंधामुळे होतो.